است . اين معيار در روايتى از پيامبر صلى الله عليه و آله بدين گونه بيان شده است :
مَن أعطى فى غَيرِ حَقٍّ فَقَد أسرَفَ ، ومَن مَنَعَ عَن حَقٍّ فَقَد قَتَّرَ . ^۱ هر كه به ناحق (بى جا)، بخشش كند، اسراف كرده است و هر كه به حق (به جا)، خرج نكند، سختگيرى و خسّتْ ورزيده است .
بر پايه اين معيار عقلى و شرعى ، همه بايدها و نبايدهاى اصلاح الگوى مصرف را مى توان مشخّص كرد و ترديدى نيست كه تأمين همه مراتب نياز انسان ها از درآمد مشروع خود، از مصاديق روشن مصرف به جا محسوب مى گردد .

۴ . همدردى در تنگناهاى اقتصادى

يكى ديگر از دستور العمل هاى مهم اخلاقى در اسلام ، مواسات و همدردى با توده مردم در تنگناهاى اقتصادى است . شخصى به نام مُعَتِّب ^۲ ، روايت كرده كه در زمان امام صادق عليه السلام در شرايطى كه بهاى مواد غذايى، رو به افزايش بود ، امام از من پرسيد: «چقدر گندم داريم؟».
گفتم: مقدارى كه ماه ها براى ما كافى است .
فرمود : «همه را به بازار ببَر و بفروش» . گفتم: در مدينه گندم نيست!؟
فرمود : «ببر و آنها را بفروش» .
پس از فروش آنها ، امام عليه السلام فرمود : اكنون مانند همه مردم، برو و

يك. در نظر گرفتن اولويت ، در شخص مصرف كننده

چنان كه در روايتى از پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است :
إذا كانَ أحَدُكُم فَقيرا فَليَبدَأ بِنَفسِهِ ، فَإن كانَ فَضلاً فَعَلى عِيالِهِ ، فَإِن كانَ فَضلاً فَعَلى قَرابَتِهِ أو عَلى ذى رَحِمِهِ ، فَإن كانَ فَضلاً فَهاهُنا وهاهُنا . ^۱ هر يك از شما كه فقير است ، نخستْ به خود بپردازد . اگر مالى افزون آمد ، به خانواده اش بدهد ، اگر بيشينه اى مانْد ، به خويشاوندان يا بستگانش بپردازد ، و اگر باز هم ماند، اين سو و آن سو هزينه كند .
همان طور كه در اين روايت آمده ، انسان، به طور طبيعى بايد در درجه اوّل، نيازهاى خود را تأمين كند ، سپس نزديكان و پس از آن، ديگران . امّا گاه ، ضرورتْ ايجاب مى كند كه نياز ديگران را مقدّم دارد كه اين معنا از نظر اخلاقى، در اسلامْ پسنديده است و ايثار ناميده مى شود .

دو. در نظر گرفتن اولويت ، در نياز مصرف كننده

تأمين نيازهاى ضرورتر بر نيازهايى كه تأمين آنها ضرورت كمترى دارد ، بايد مقدّم گردد .

اصلى ترين معيار اصلاح الگوى مصرف

معيار اصلى در تشخيص ميانه روى در مصرف، بلكه مهم ترين اصل در اصلاح الگوى مصرف ، به جا مصرف كردن ، ونا به جا مصرف كردن