25
فرهنگ‌نامه اعتکاف

یک ماه، زیاد نوشتن مگر برای گذران زندگی به قدر ضرورت، و اشتغال به چیزی جز نماز، ذکر، قرائت قرآن، تسبیح، تحمید، تهلیل، استغفار و صلوات...۱.

مى‏توان گفت: به طور کلّی، هر چه معتکف را از هدف اصلی اعتکاف ـ که یاد خدا و اُنس با اوست ـ دور مى‏کند، نکوهیده است.

برکات اعتکاف

اعتکاف، جامع همه فضیلت‏ها و برکاتی است که در قرآن و حدیث برای حضور در مسجد، روزه‏دارى و یاد خداوند سبحان، بیان شده‌اند. بر این اساس، همه آثار و برکاتِ همه این عبادت‌ها، یک‌جا بر این عبادت مترتّب مى‏شوند.

به سخن دیگر، معتکف هر چه بتواند حضور کوتاه‌مدّت خود در مسجد، را با آداب آن همراه نماید و عمق معنوی بیشتری به آن بدهد، اعتکاف برای روح و جان او، سازندگی بیشتری خواهد داشت و آثار و برکات افزون‌تری نصیب او خواهد شد.

بر این پایه، ممکن است مراتب بهره‏برداری دو نفر که هر دو در یک مسجد اعتکاف کرده‏اند، قابل مقایسه با دیگری نباشد. توضیح این مطلب را با تبیین مراتب برکات نخستین رکن اعتکاف ـ یعنی نیّت ـ آغاز مى‏کنیم:

مراتب برکات نیّت

نیّت و انگیزه که انسان را به عبادت وادار مى‏کند، در همه عبادات و از جمله اعتکاف، مراتبی دارد که مراتب ارزش و برکات عبادت، وابسته به آن است.

برخی، خدا را به امید پاداش، عبادت مى‏کنند و برخی، از ترس کیفر او؛ ولی انگیزه بزرگان اهل معرفت، «محبّت و شایستگیِ خداوند سبحان برای عبادت» است. اهل بیت علیهم السّلام جزو دسته سوم‏ اند و عبادت آنها به دلیل دوستی و شایستگی اوست. در حدیثی که به سند معتبر از امام صادق علیه السّلام نقل شده، آمده است:

1.. ر. ک: الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السّلام: ج ۱ ص ۷۶۳.


فرهنگ‌نامه اعتکاف
24

الف ـ مستحبّات اعتکاف

دسته دوم از آداب اعتکاف، اموری هستند که انجام آنها، موجب بهره‏وری بیشتر از برکات اعتکاف مى‏گردد، مانند: ذکر خدا، تلاوت قرآن، دعا، نمازهای مستحبّى و کم سخن گفتن.۱

همچنین هر آنچه برای روزه‏دار یا برای کسی که وارد مسجد شده استحباب دارد،۲ انجام آن برای معتکف نیز مستحب و نیکوست.۳

ب ـ مکروهات اعتکاف

اموری که انجام آنها برای معتکف نکوهیده است، عبارت اند از: سخن گفتن در باره امور دنیوی بلکه زیاد حرف زدن، خواندن شعرهای باطل،۴ خلوت کردن با همسر، جایگاه اعتکاف خود را تغییر دادن، بلند کردن صدا (اگر موجب آزار دیگران باشد، گناه است).۵

همچنین هر آنچه برای مقیم در مسجد نکوهیده است، برای معتکف نیز نکوهیده است مانند خوابیدن بدون ضرورت یا خوردن غذاهایی که بوی آن دیگران را آزار مى‏دهد.۶

افزون بر این، همه آنچه برای روزه‏دار مکروه است، در طول روز برای معتکف نیز نکوهیده است.۷

گفتنی است: برخی از مذاهب اهل سنّت، موارد دیگری را تحت عنوان مکروهات اعتکاف ذکر کرده‏اند، مانند: معتکف شدن کمتر از ده روز و بیشتر از

1.. ر.ک: ص۱۰۱ (فصل پنجم: دوچندان شدن برکات یاد خدا برای معتکف).

2.. ر.ک: فرهنگ‌نامۀ مسجد: ص ۱۳۲.

3.. ر.ک: ص ۳۹ (آداب اعتکاف).

4.. البتّه در حدیث، از مطلق شعر نهى شده؛ ولى با در نظر گرفتن احادیث دیگر باید آن را به شعرهاى باطل مقیّد کرد (ر.ک: فرهنگ‏نامۀ مسجد: ص ۱۵۹).

5.. ر.ک: ص ۳۹ (آداب اعتکاف).

6.. ر.ک: فرهنگ‌نامۀ مسجد: ص ۱۵۲.

7.. ر.ک: ص ۳۹ (آداب اعتکاف).

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه اعتکاف
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری محمّدحسين صالح آبادي عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12055
صفحه از 351
پرینت  ارسال به