147
فرهنگ‌نامه اعتکاف

۰.به طاعتت برگمار و مرا در راهی آسان و هموار به سوی محبّتت بِبَر و با آن محبّت، خیر دنیا و آخرت را برایم کامل گردان.

از این سخن نورانی مى‏توان چنین برداشت کرد که اگر بیماری «غفلت» در انسان درمان شود و یاد خدا در دل او تداوم یابد، یاد حقیقی خدا، زمینه‏ساز فرمانبَری مطلق از اوست و بدین سان، انسان مى‏تواند با یاری پروردگار، به آسانی به کیمیای محبّت او دست یابد و با این کیمیا، خیرِ دنیا و آخرت خود را کامل نماید.۱

زیان‏های فراموش کردن خدا

همان گونه که جامع‏ترین برکتِ یاد خدا، یاد کردنِ متقابل پروردگار است، خطرناک‏ترین زیان فراموش کردن خداوند متعال نیز به فراموشی سپردنِ متقابل خداوند متعال (به معنای رها کردنِ فراموشکار و قطع رحمت از او) خواهد بود.

هنگامی که انسان به حال خود رها شود، دچار خودفراموشی مى‏گردد:

۰.(نَسُواْ ٱللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ.۲

۰.[به کلّى] خدا را فراموش کردند، خدا هم خودِ آنان را از یادشان برد).

در این حال، شیطان بر آدمی مسلّط مى‏گردد و او را به کارهای ناشایست، وا مى‏دارد و در اثر گناه، آینه دلش زنگار مى‏گیرد و به قساوت قلب، مبتلا مى‏شود. زندگى، بر چنین انسانى، سخت و تنگ مى‏گردد و انواع بدى‏ها، مصیبت‏ها و گرفتارى‏های دنیا و آخرت، او را احاطه مى‏نمایند.۳

1.. براى توضیح بیشتر در این باره، ر. ک: دوستى در قرآن و حدیث: ص ۴۳۱ (تحقیقى در بارۀ بنیاد محبّت خدا).

2.. حشر: آیۀ ۱۹.

3.. ر. ک: نهج الذکر: ج ۱ ص ۲۸۱ (فصل دهم: زیان‏هاى فراموش کردنِ خدا).


فرهنگ‌نامه اعتکاف
146

نزدیک شدن او به درگاه قرب الهی را فراهم مى‏سازد و در گام دوم، انسان را به پروردگار خود، نزدیک مى‏نماید. آن گاه به تدریج، انسان با خدا اُنس مى‏گیرد و به او عشق مى‏ورزد و در گام سوم، محبّت حقیقى، زمینه کمال معرفت و دیدار قلبی خدا را ـ که مقصد اعلای عارفان است ـ فراهم مى‏سازد و ذاکرانی که به این مقصد رسیده‏اند، پیشتاز نیکان در قیامت‏ اند.۱

۸. نقش ذکر در تأمین خیر دنیا و آخرت

در آغاز، گفتیم که جامع‏ترین برکت ذکر، یاد کردن متقابل خداوند متعال از یاد کننده خویش است و در ادامه، با الهام گرفتن از قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السّلام یاد کردن متقابل خداوند را به آفت‏زدایی از زندگى، سازندگىِ جان، رسیدن به علم و حکمت و عصمت روانى، نیکوکاری و خوش‏نامى، تأمین رفاه مادّی و در نهایت، دستیابی به کیمیای محبّت خدا و مقصد اعلای انسانیت، تفسیر کردیم.

اکنون مى‏گوییم که جامع‏ترین تفسیر یاد کردن متقابل خداوند، تأمین خیر دنیا و آخرت ذاکر (یاد کننده خدا) است. این تفسیر را از کلام دقیق و زیبای امام زین العابدین علیه السّلام در صحیفه سجّادیه در مقام نیایش بر گرفته‌ایم که در پایان دعای «مکارم الأخلاق»، گویی به عنوان فشرده خواست‏های خود از خداوند متعال، در دعایش مى‏فرماید:

۰.اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ، و نَبِّهنی لِذِکرِکَ فی أوقاتِ الغَفلَةِ، وَ استَعمِلنی بِطاعَتِکَ فی أیّام المُهلَةِ، وَ انهَج لی إلیٰ مَحَبَّتِکَ سَبیلاً سَهلَةً، أکمِل لی بِها خَیرَ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ.۲

بار خدایا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و در اوقات غفلت، مرا به یاد خودت متوجّه گردان و در روزهای مهلت (زندگى)، مرا

1.. ر. ک: فصل پنجم، باب‏هاى ۱۸ ـ ۲۱.

2.. ر. ک: الصحیفة السجّادیة: ص ۸۷ دعای ۲۰.

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه اعتکاف
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری محمّدحسين صالح آبادي عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12092
صفحه از 351
پرینت  ارسال به