رضوان است.۱ همچنین مراتب نعمت و رحمتِ متقابل الهی نسبت به یاد کننده خود، متناسب با مراتب ذکر اوست. هر چه ذکر، عمیقتر و گستردهتر باشد، برکات الهى، ذاکر را بیشتر فرا خواهد گرفت.
بر این اساس، همه آثار و برکات ذکر ـ‌که در فصل پنجم این فرهنگ‌نامه بیان گردیده است ـ، در واقع، تبیین چگونگی یاد کردن خدا از یاد کننده خود و تشریح نعمت‌هایی است که در نتیجه ذکر، به ذاکر مىرسد.
۲. نقش یاد خدا در آفتزدایی از زندگى
نخستین اثر یاد کردن متقابل خداوند از ذاکر، آفتزدایی از زندگی اوست. همه آیات و احادیثی که مىگویند «ذکر، شیطان را از انسان دور مىکند، گناهان را پاک مىکند و بلکه به حَسَنات تبدیل مىنماید، بیمارىهای جان را درمان مىکند و دل را سالم مىسازد»،۲ در واقع، تبیین کننده نقش ذکر در زدودن آسیبهای زندگی اند.
۳. نقش یاد خدا در سازندگی جان
اثر دیگر ذکر، سازندگىِ جان و پرورش روح است. آدمی در پرتو یاد خدا، دلش آرام مىگیرد، سینهاش گشاده مىگردد، روحش صیقل مىیابد و جانش زنده و قلبش آباد مىشود۳ و بدین سان، به کمالات والای معنوی و مقامات بلند انسانی دست مىیابد.
۴. نقش یاد خدا در پیدایی علم و حکمت و عصمت روانى
یاد خدا، دل را نورانی مىکند و انسان در پرتو این نورانیت، به علم، نور و حکمت حقیقی دست مىیابد و در نتیجه، به نیروی بینش و بصیرت الهی مجهّز مىگردد و حقایقی را دریافت مىکند که از راه تعلیم و تعلّم، به آنها
