لیکن روزهای عید در سال، تنها دو بار است و باشکوه‏تر از جمعه است و ازدحام در آنها بیشتر است و مردم مشتاق‏ترند. در نتیجه، عموماً مردم حاضر می‌شوند. برخی نیز اگر پراکنده شوند، چندان پرشمار نیستند که روی‌گردانی و سبک‌شمردن نماز پدید آید.^۱

۴/۴

به پا ایستادن خطیب

۹۳.سنن ابن ماجهـ به نقل از علقمه ـ: از ابن مسعود پرسیده شد: آیا پیامبر صلی الله علیه و اله نشسته خطبه می‏خوانْد یا ایستاده؟ گفت: آیا [در سورهٔ جمعه] نمی‏خوانید: (و تو را ایستاده رها کردند(؟^۲

۹۴.صحیح مسلمـ به نقل از جابر بن سَمُره ـ: پیامبر خدا صلی الله علیه و اله ایستاده خطبه می‏خواند. سپس می‏نشست. آن گاه بر می‏خاست و ایستاده خطبه می‌خوانْد. اگر کسی به تو خبر دهد که ایشان نشسته خطبه می‏خوانْد، بی‏تردید دروغ گفته است.^۳

۹۵.تفسیر القمّیـ به نقل از ابو بصير که از او پرسیدند: امام جمعه چگونه خطبه

۴/۳

مقدّم کردن خطبه بر نماز

۹۰.الکافیـ به نقل از ابو مريم ـ: از امام باقر علیه السلام پرسیدم: خطبه پیامبر خدا صلی الله علیه و اله پیش از نماز بود یا پس از آن؟ فرمود: «پیش از نماز، خطبه می‏خوانْد و سپس نماز می‏گزارد».^۱

۹۱.امام صادق علیه السلام: در روز جمعه پیش از نماز، نخست دو خطبه خوانده می‏شود و هنگامی که امام بر فراز منبر می‏رود، می‏نشیند و مؤذّنان در حضور وی اذان سر می‏دهند. هنگامی که اذان را به پایان برند، او می‏ایستد و خطبه می‏خوانَد و اندرز می‏دهد. سپس لحظاتی کوتاه می‏نشیند. آن گاه برمی‏خیزد و خطبه دیگری می‏خوانَد و در آن دعا می‏کند. پس از آن، مؤذّنان اقامه می‏گویند و او پایین می‏آید و نماز جمعه را دو رکعتی و با صدای بلند می‏خوانَد.^۲

۹۲.امام رضا علیه السلامـ در بیان آن دسته از حکمت احکام که فضل بن شاذان، آنها را نقل کرده ـ: اگر گفته شود: چرا خطبه در روز جمعه، پیش از نماز قرار داده شده و در روزهای عید، پس از نماز؟ پاسخ داده می‏شود: زیرا نماز جمعه، کاری مداوم است که ماهانه چند بار و سالانه بسیار تکرار می‏شود. وقتی شمار آن، فراوان شود، مردم نماز را می‏خوانند و مابقی را رها می‏کنند و آن را به جا نمی‏آورند و پی کار خود می‏روند. از این رو، خطبه بر نماز مقدّم شد تا برای نماز، نگه داشته شوند و پراکنده نگردند و نروند.