63
فرهنگ‌نامهٔ نماز جمعه

خواندن، به عصایی که از [چوب درخت] «شوحط» بود، تکیه می‏کرد. آن گاه که خطبه می‏خواند، مردم چهره‏هایشان را به سوی او می‏کردند و گوش فرا می‏دادند و با دیدگانشان به وی خیره می‏شدند.۱

۸۷. الکافیـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: از امام علیه السلام در باره نماز جمعه پرسیدم. فرمود: «با اذان و اقامه است. پس از اذان، امام می‏آید و بر فراز منبر می‏رود و خطبه می‏خواند و تا زمانی که امام بر منبر است، مردم نماز نمی‏خوانند. سپس امام به قدر خواندن یک ’’قل هو اللّٰه احد‘‘، بر منبر می‏نشیند. آن گاه بر می‏خیزد و خطبه‏اش را آغاز می‏کند. پس از آن پایین می‏آید و با مردم نماز می‏گزارد و برایشان در خطبه نخست، سوره جمعه و در دومی، سوره منافقین را قرائت می‏کند».۲

۸۸.امام صادق علیه السلام: بی‏تردید، خطبه، جایگزین دو‌رکعتی است که از نماز ظهر ساقط شده است. از این رو، خطبه چون نماز است و جز آنچه در نماز رواست، در آن جایز نیست.۳

۸۹.امام صادق علیه السلام: قطعاً دو رکعتی شدن نماز جمعه، به خاطر دو خطبه است. بنا بر این، تا وقتی که امام از منبر به زیر آید، خطبه، [در حکم] نماز است.۴

1.. كانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و اله‏ إذا صَعِدَ عَلَى المِنبَرِ سَلَّمَ، فَإِذا جَلَسَ أذَّنَ المُؤَذِّنُ، وكانَ يَخطُبُ خُطبَتَينِ ويَجلِسُ جَلسَتَينِ، وكانَ يُشيرُ بِإِصبَعِهِ ويُؤَمِّنُ النّاسُ، وكانَ يَتَوَكَّأُ عَلىٰ عَصاً يَخطُبُ عَلَيها يَومَ الجُمُعَةِ وكانَت مِن شَوحَطٍ، وكانَ إذا خَطَب استَقبَلَهُ النّاسُ بِوُجوهِهِم وأصغَوا بِأَسماعِهِم ورَمَقوهُ بِأَبصارِهِم(الطبقات الكبرى: ج۱ ص۲۵۰).

2.. سَأَلتُهُ عَنِ الجُمُعَةِ؟ فَقَالَ: بِأَذَانٍ وَ إِقَامَةٍ، يَخرُجُ الإمَامُ بَعدَ الأَذَانِ، فَيَصعَدُ المِنبَرَ، ويَخطُبُ، وَ لَا يُصَلِّي النَّاسُ مَا دامَ الامَامُ عَلَى المِنبَرِ، ثُمَّ يَقعُدُ الامَامُ عَلَى المِنبَرِ قَدرَ مَا يَقرَأُ «قُل هُوَ اللّهُ أَحَدٌ»، ثُمَّ يَقُومُ فَيَفتَتِحُ خُطبَتَهُ، ثُمَّ يَنزِلُ فَيُصَلِّي بِالنَّاسِ، ثُمَّ يَقرَأُ بِهِم فِي الرَّكعَةِ الأُولى بِالجُمُعَةِ، وَ فِي الثَّانِيَةِ بِالمُنَافِقينَ(الكافی: ج۳ ص۴۲۴ ح۷، تهذیب الأحکام: ج۳ ص۲۴۱ ح۶۴۸).

3.. إنَّما جُعِلَتِ الخُطبَةُ عِوَضاً مِنَ الرَّكعَتَينِ اللَّتَين اُسقِطَتا مِن صَلاةِ الظُّهرِ، فَهِيَ كَالصَّلاةِ؛ لا يَحِلُّ فيها إلّا ما يَحِلُّ فِي الصَّلاةِ(دعائم الإسلام: ج۱ ص۱۸۳، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۵۶ ح۷۱).

4.. إِنَّما جُعِلَتِ الجُمُعَةُ رَكعَتَينِ مِن أجلِ الخُطبَتَينِ، فَهِيَ صَلاةٌ حَتّىٰ يَنزِلَ الإمامُ(تهذیب الأحکام: ج۳ ص۱۳ ح۴۲، عوالی اللآلی: ج۳ ص۹۸ ح۱۲۰).


فرهنگ‌نامهٔ نماز جمعه
62

۴/۲

خواندن دو خطبه

۸۳.المصنّف، ابن ابی شیبه ـ به نقل از شعبی ـ: پیامبر خدا صلی الله علیه و اله هر گاه در روز جمعه بر فراز منبر می‏رفت، رو به سوی مردم می‏کرد و می‏فرمود: «سلام بر شما» و خداوند را می‏ستود و ثنا می‏گفت و سوره‏ای می‏خواند و سپس می‏نشست، آن گاه بر می‏خاست و خطبه می‏خواند و پس از آن به زیر می‏آمد.۱

۸۴.امام صادق علیه السلام: نماز جمعه، [کامل] نیست جز برای کسی که دو خطبه را دریافته باشد.۲

۸۵.سنن ابی داوودـ به نقل از ابن عمر ـ: پیامبر خدا صلی الله علیه و اله دو خطبه می‏خواند. چون بر فراز منبر می‏رفت، می‏نشست تا اذان به پایان رسد. آن گاه بر می‏خاست و خطبه می‏خواند. سپس می‏‏نشست؛ لیکن سخنی نمی‏گفت. پس از آن بر می‏خاست و خطبه می‏خواند.۳

۸۶.الطبقات الکبریـ به نقل از ابو هريره ـ: پیامبر خدا صلی الله علیه و اله هر گاه بر فراز منبر می‏رفت، سلام می‏کرد و چون می‏نشست، مؤذّن اذان می‏گفت و ایشان دو خطبه می‏خواند و دو بار، کوتاه می‏نشست و [هنگام دعا کردن] با انگشت خود اشاره می‏فرمود و مردم آمین می‏گفتند. در روز جمعه، در حال خطبه

1.. كانَ رسول اللّهِ صلی الله علیه و اله إذا صَعِدَ المِنبَرَ يَومَ الجُمُعَةِ استَقبَلَ النّاسَ بِوَجهِهِ فَقالَ: السَّلامُ عَلَيكُم، ويَحمَدُ اللّهَ‏ ويُثني عَلَيهِ، ويَقرَأُ سورَةً، ثُمَّ يَجلِسُ، ثُمَّ يَقومُ فَيَخطُبُ، ثُمَّ يَنزِلُ (المصنّف لابن أبی شیبة: ج۲ ص۲۳ ح۱، المغنی لعبد اللّٰه بن قدامة: ج۲ ص۱۴۴).

2.. الجُمُعَةُ لَا تَكُونُ إِلَّا لِمَن أَدرَكَ الخُطبَتَينِ (تهذیب الأحکام: ج۳ ص۲۴۳ ح۶۵۸، منتقی الجمان: ج۲ ص۱۰۰).

3.. كانَ النَّبيُّ صلی الله علیه و اله يَخطُبُ خُطبَتَينِ؛ كانَ يَجلِسُ إذا صَعِدَ المِنبَرَ حَتّىٰ يَفرُغَ ـ أراهُ قالَ: المُؤَذِّنُ‏ ـ ثُمَّ يَقومُ فَيَخطُبُ، ثُمَّ يَجلِسُ فَلا يَتَكَلَّمُ، ثُمَّ يَقومُ فَيَخطُبُ(سنن أبی داود: ج۱ ص۲۸۶ ح۱۰۹۲، السنن الكبرى: ج۳ ص۲۹۱ ح۵۷۴۷).

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامهٔ نماز جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 14545
صفحه از 137
پرینت  ارسال به