حکم گوش فرا دادن به خطبه‏ها

يکى از وظايف شرکت‌کنندگان در نماز جمعه، گوش فرا دادن به خطبه‏هاى اين نماز است. پيشاپيش لازم است به مفهوم شنيدن و به تعبير فقهى، «سماع» خطبه‏ها و تفاوت آن با مفهوم «استماع» يعنى‏گوش فرا دادن به خطبه‏ها، توجّه لازم را مبذول داشت.

در اين باره، چند نظريه در ميان فقيهان به چشم مى‏خورد:

۱. گوش فرا دادن به خطبه‏ها واجب است. اين نظريه، به بسيارى نسبت داده شده است؛ بلکه آن را رأى مشهور فقيهان دانسته‏اند.^۱

۲. گوش فرا دادن به خطبه‏ها مستحب است. اين رأى نيز از شمارى از بزرگان فقها مانند شيخ طوسى نقل شده است.^۲

۳. جمعى ديگر مانند: محقّق صاحب شرايع نتوانسته‏اند در باره وجوب يا استحباب استماع، اظهار نظر کنند و به اصطلاح در اين باره توقّف کرده‏اند.^۳

۴. فتواى صاحب جواهر اين است که اگر شنيدن، بدون استماع و گوش فرادادن تحقّق پيدا کند، ديگر استماع واجب نيست؛ ليکن اگر شنيدن بدون گوش فرا دادن ممکن نشود، گوش فرا دادن واجب خواهد بود.^۴

۵. امام خمينى، گوش فرا دادن به خطبه‏ها را لازم دانسته است.^۵

۶. بیشتر فقيهان معاصر مانند آيات عظام: خويى،^۶ اراکى،^۷ سيستانى،^۸ مکارم،^۹ تبريزى،^۱۰ و فاضل لنکرانى،^۱۱ گوش فرا دادن را بنا بر احتياط واجب، لازم مى‏دانند.

آنچه شایسته است نمازگزار جمعه انجام دهد

به صورت فرادا در حال نماز خواندن بودند] قطع می‏کند یا همزمان با خطبه او مردم نماز بخوانند؟ فرمود: «نماز گزاردن در هنگامی که امام خطبه می‏خواند، ناشایست است مگر آن که رکعتی خوانده باشد و بخواهد بدان، رکعت دیگری بیفزاید و [إلّا] نباید تا پایان خطبه امام، نمازی بخواند».^۱

۱۶۳.الکافیـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: از امام در باره [نماز] جمعه پرسیدم. فرمود: «با اذان و اقامه شروع می‏شود پس از اذان، امام می‏آید و بر فراز منبر می‏رود و خطبه می‏خواند و تا زمانی که امام بر منبر است، مردم نماز نخوانند».^۲