العمل» بودن نماز ، براى برخى از صحابه مورد اشكال بوده است . نماز ، از آن جهت ، بهترينِ كارهاست كه كامل ترين مصداق ياد خداست ، چنان در قرآن تصريح شده است :
« وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى . ^۱ و نماز را براى من به پا دار» .
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در پاسخ به اين ايراد ، تأكيد مى فرمايد كه «ياد خدا» از «جهاد» ، ارزشمندتر است ؛ زيرا فلسفه جهاد ، ياد خدا و پيوند با اوست . آرى ! اين پيوند است كه از انواع فسادهاى فردى و اجتماعى ، پيشگيرى مى نمايد ، چنان كه خداوند متعال مى فرمايد :
« إِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ . ^۲ همانا نماز از زشتكارى و ناپسندى باز مى دارد ، و هر آينه ، ذكر خدا بزرگ تر است».
نيز همين پيوند است كه سعادت و كاميابى دنيا و آخرت را به همراه دارد :
« مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِندَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالاْخِرَةِ . ^۳ هر كس پاداش دنيا را مى خواهد ، [ بداند كه ] پاداش دنيا و آخرت نزد خداست» .

سه . شهادت سوم در اذان و اقامه

مقصود از شهادت سوم ، شهادت بر ولايت امير مؤمنان على بن ابى

گزارش هاى تاريخى ^۱ اين گونه آمده است كه در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله و دوران حكومت ابو بكر و آغاز خلافت عمر ، «حىَّ على خير العمل» ، جزء اذان و اقامه بوده است ؛ ولى عمر ، با اين استدلال كه اين جمله ، موجب اهمّيت دادنِ بيش از اندازه مسلمانان به «نماز» و سستى كردن آنان نسبت به «جهاد» مى شود ، آن را از اذان و اقامه حذف كرد .
بديهى است كه اين استدلال ، صحيح نيست ؛ زيرا علاوه بر آن كه اجتهاد در برابر نصّ پيامبر صلى الله عليه و آله صحيح نيست ، اگر اعتقاد به اين كه نماز ، بهترين كار است ، موجب سستى در جهاد مى شد ، شارع حكيم ، آن را جزء اذان و اقامه قرار نمى داد ، ضمن آن كه تجربه عصر نبوى نيز اين استدلال را نقض مى كند .
جالب توجّه است كه طبق برخى از روايات ، روزى ، پيامبر صلى الله عليه و آله درباره ارزش ياد خدا و نقش آن در تكامل انسان و پيشگيرى از انواع نابسامانى هاى دنيوى و اخروى فرمود :

۰.هيچ عملى در نزد خداى متعال ، محبوب تر از ياد خدا نيست و بنده را از هر بدى در دنيا و آخرت ، نجات مى بخشد .

يكى از اصحاب ايشان (شايد شخصِ عمر) كه اين سخن بر او گران آمد ، گفت : آيا جنگيدن در راه خدا ، بهترين كار نيست؟
پيامبر صلى الله عليه و آله در پاسخ فرمود :

۰.اگر [ به خاطر ] ياد خدا نبود ، به جنگ ، دستور داده نمى شد . ^۲

اين حديث به روشنى نشان مى دهد كه در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله نيز ، «خير