احاطه داشته باشد و به هیچ وجه به غیر مخلوق احاطه ندارد.^۱

ملاصدرا می‌گوید:

۰.برخی معتقد بودند که مقصود از صفت بَصَر برای خداوند علم خداوند به مبصرات بر وجه کلی است و علم خداوند در نزد اینها صور عقلی حاصل در ذاتش است و امام این گفتار را رد کرده و می‌فرماید آنچه وصف مخلوقیت را داراست تعقل می‌کند به عقلی که زائد بر ذاتش است، در حالی‌که خداوند صفت مخلوقات را ندارد و علمش به‌صورت تعقل اشیاء - آن هم تعقل زائد بر ذات - نیست، بلکه علم و بَصَر در ذات الهی با هم متحدند و صفات خداوند عین ذاتش است نه زائد بر ذاتش.^۲

در صدر این حدیث نظریه زیادت صفات بر ذات رد شده و خداوند بسیط معرفی شده است. آنگاه راوی در مورد طرفدارانِ زیادت می‌گوید آنها بصیر بودن خداوند را به همان معنا که تعقل می‌کنند، یعنی بصری که در مخلوقات است و غیر ذات است، می‌دانند. امام که پیشتر زیادت را رد کرده‌اند، در ادامه، منشأ زیادت را که عبارت است از نسبت دادن آنچه از مخلوقات درک شده به خالق، رد می‌کنند. امام در ردّ این منشأ، قاعده مورد بحث را مطرح می‌کنند که تنها ذات مخلوق را می‌توان تعقل کرد، بنابراین‌‌، نباید آنچه را از مخلوقات می‌فهمیم و تعقل می‌کنیم، به خالق نسبت دهیم. توضیح بیشتر قاعده، در ادامه ذکر خواهد شد.

۴. امام رضا علیه السلام در خطبه‌ای که در مجلس مأمون ایراد کردند، در مورد یگانگی خداوند می‌فرماید:

۰.وَلَا إِیَّاهُ وَحَّدَهُ مَنِ اکْتَنَهَه؛‏^۳ و کسى که بخواهد کنه ذات خداوند را دریابد،

آن‌که ذات و حقیقتش شناخته مى‏شود، خداوند نیست و خداوند از راه دلیل و برهان شناخته شده و توسط معرفت به آثار او به وجود او پی مى‏بریم.

توضیحات مربوط به حدیث پیشین، درباره این حدیث نیز می‌تواند صادق باشد؛ زیرا اگر شناخت ذات خداوند مستلزم مصنوعیت باشد، مصنوع نمی‌تواند اِله و معبود باشد؛ زیرا معبود ما، مالک و خالق ماست، نه مخلوقی مثل ما.

۳. امام باقر علیه السلام می‌فرماید:

۰.إِنَّمَا یعقلُ مَا کَانَ بِصِفَةِ الْمَخْلُوقِ وَلَیْسَ اللّه کَذَلِک؛‏^۱ تعقل شود هر چیز که به صفت مخلوق باشد و خداوند چنین نیست‏.

علامه مجلسی در شرح این عبارت می‌گوید:

۰.این فراز از فرمایش امام در پاسخ پرسش راوی است که از آن حضرت می‌پرسد: برخی از اهل عراق تصور می‌کنند که خداوند بصیر است به همان وجهی که آنها تصور می‌کنند. در واقع، این سخن نقل قول کلام مجسمه است که دیدن خداوند را با وسیله و ابزار تصور کرده‌اند و یا به این اعتبار است که صفت بصیر را زائد بر ذات خداوند تلقی کرده‌اند. به طور خلاصه آنها برای خداوند صفاتی را اثبات می‌کردند که آن را تصور کرده‌اند، در حالی‌که خداوند منزّه است از این که در صفت امکانی با آنها مشابهت داشته باشد.^۲

علامه مجلسی، وجه دیگری را نیز بیان می‌کند: خداوند تبارک و تعالی به آنچه در عقل و ذهن شکل می‌گیرد متصف نمی‌شود؛ زیرا عقل تنها می‌تواند به مخلوقات