47
قواعد کلامی (توحید)

و ‌عبداللّه بن حسن گفت امامت در فرزندان امام حسن و امام حسین علیهما السلام جاری است و من گفتم بلکه امامت تا روز قیامت تنها در فرزندان امام حسین علیه السلام جاری است، پس او در جواب گفت چگونه امامت در فرزندان امام حسین علیه السلام باشد، ولی در فرزندان امام حسن علیه السلام نه در حالی‌که هر دوی آنها سرور جوانان بهشت هستند و از نظر رتبه و فضیلت هم‌مرتبه‌اند و حتی امام حسن علیه السلام بر امام حسین علیه السلام به جهت بزرگی برتری هم دارد؛ پس لازم است که امامت به جهت برتری امام حسن علیه السلام در فرزندان او جاری شود.

عبدالرحمن بن مثنی هاشمی می‌گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم:

۰.جُعِلْتُ فِدَاکَ مِنْ أَیْنَ جَاءَ لِوُلْدِ الْحُسَیْنِ الْفَضْلُ عَلَى وُلْدِ الْحَسَنِ وَهُمَا یَجْرِیَانِ فِی شَرَعٍ وَاحِدٍ؛۱ فدایت شوم به چه دلیل فرزندان امام حسین علیه السلام بر فرزندان امام حسن علیه السلام [در مبحث امامت] برتری یافتند در حالی‌که هر دو در یک درجه مساوی بودند.

همان‌گونه که از این دو روایت بر می‌آید برخی فرزندان امام حسن علیه السلام به این دلیل که امام حسن و امام حسین علیهما السلام هر دو امام هستند، نتیجه می‌گرفتند که اگر فرزندان امام حسین علیه السلام امام‌اند، پس فرزندان امام حسن علیه السلام نیز باید امام باشند؛ چون این دو امام به لحاظ امامت، مساوی‌اند و امام حسن علیه السلام از لحاظ سِن افضل است. اینان با مقایسه میان امام حسن و امام حسین علیهما السلام به چنین حکمی می‌رسیدند. اشتباه آنان این بود که امامت منصبی الهی است و نصب امام به اراده خداوند برمی‌گردد نه به ارثی بودن امامت. در برخی روایات به خطا بودن قیاس آنان اشاره شده است.

مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که ایشان فرمودند:

۰.إِنَّ مُوسَى وَهَارُونَ کَانَا نَبِیَّیْنِ مُرْسَلَیْنِ أَخَوَیْنِ فَجَعَلَ اللّه النُّبُوَّةَ فِی‏ صُلْبِ

1.. علامه مجلسی، بحار الأنوار‏،‏‏ ج۲۵، ص۲۵۸-۲۵۹.


قواعد کلامی (توحید)
46

نمی‌کردند، گمان می‌کردند که در آنها هم علامت نبوت نمی‌تواند وجود داشته باشد، ولی در این آیات و همچنین برخی دیگر از آیات به این خطا اشاره می‌کند که صرف مشابهت در انسانیت ملاک دارا بودن یا نبودن نبوت نیست، بلکه ملاک نبوت عنایت الهی است که به برخی انسان‌ها‌یعنی وارسته‌ترین انسان‌ها، تعلق می‌گیرد.

گروه چهارم: قیاس در امامت

در بحث امامت هم مانند نبوت هرچند آیه و یا روایتی یافت نشده که به صراحت از قیاس نهی کند، ولی مضمون برخی از روایات باطل بودن قیاس در مبحث امامت است. برای مثال، به گمان برخی چون امام حسن و امام حسین علیهما السلام هر دو در فضیلت با هم مساوی هستند و یا امام حسن علیه السلام افضل است، پس فرزندان آنها هم در امامت با هم مساوی و یا فرزندان امام حسن علیه السلام باید افضل از فرزندان امام حسین علیه السلام باشند و در نتیجه امامت یا باید مشترک میان فرزندان ایشان باشد - به‌گونه‌ای که اختصاص به یکی نداشته باشد - و یا اگر بنا بر اختصاص امامت در فرزندان یک امام است، باید این امر مختصِ فرزندان امام حسن علیه السلام باشد.

۰.الرَّبِیعِ بْنِ عَبْدِ‌اللّه قَالَ: وَقَعَ بَیْنِی وَبَیْنَ عَبْدِ‌اللّه بْنِ الْحَسَنِ کَلَامٌ فِی الْإِمَامَةِ فَقَالَ عَبْدُ‌اللّه بْنُ الْحَسَنِ إِنَّ الْإِمَامَةَ فِی وُلْدِ الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ علیهما السلام فَقُلْتُ بَلَى هِیَ فِی وُلْدِ الْحُسَیْنِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ دُونَ وُلْدِ الْحَسَنِ علیه السلام فَقَالَ لِی وَکَیْفَ صَارَتْ فِی وُلْدِ الْحُسَیْنِ دُونَ وُلْدِ الْحَسَنِ علیه السلام وَهُمَا سَیِّدَا شَبَابِ‏ اهل الْجَنَّةِ وَهُمَا فِی الْفَضْل سَوَاءٌ إِلَّا أَنَّ لِلْحَسَنِ عَلَى الْحُسَیْنِ فَضْلًا بِالْکِبَرِ وَکَانَ الْوَاجِبَ أَنْ تَکُونَ الْإِمَامَةُ إِذَنْ فِی وُلْدِ الْأَفْضَلِ؛۱ ربیع بن عبداللّه می‌گوید بین من و عبداللّه بن حسن در مورد امامت بحثی واقع شد

1.. علامه مجلسی، بحار الأنوار‏،‏‏ ج۲۵، ص۲۵۸-۲۵۹.

  • نام منبع :
    قواعد کلامی (توحید)
    سایر پدیدآورندگان :
    رضا برنجکار و مهدی نصرتیان اهور
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31247
صفحه از 223
پرینت  ارسال به