مهم‌ترین آنها نظریه صنعت افلاطون و صدور فلوطین است. افلاطون معتقد بود صانع عالم (دمیورژ)، جهان را از ماده ازلی و بر اساس‏ صور یا مُثُل ازلی آفریده است.^۱ بر اساس‏ نظریه فلوطین که توسط فیلسوفان مسلمان نیز مورد تأیید قرار گرفته است، جهان، همچون نور خورشید که از خورشید صادر می‌شود، یا مانند آبی که از چشمه فیضان می‌کند، از ذات الهی، بدون واسطه اراده، صادر شده است.^۲ با اثبات قاعده خلق لامن شیْ‏ء، این دیدگاه‌ها‌رد می‌شوند.

۲. حدوث عالم

یکی از لوازم قاعده مورد بحث، اثبات حدوث زمانی عالم و متفرد بودن خداوند در ازلیّت است‌‌؛ زیرا بر اساس‏ «خلق لا من شیْ‏ء»، ماده ازلی برای آفرینش خداوند وجود ندارد و خداوند با اراده خود و بدون نیاز به ماده و صورت از پیش موجود، جهان را ایجاد کرده است.

۲. توجیه ناپذیری کثرت و تنوع اشیاء

اگر خلقت اولیه، خلق من شیْ‏ء باشد، در این صورت، آن شیْ‏ء از دو حال خارج نیست: یا آن شیْ‏ء خداست یا غیرخدا. در صورت نخست، با توجه به این‌که ذات خداوند بسیط است، پیدایش کثرات و اشیائی که هر کدام خواص متفاوت دارند، توجیه‌ناپذیر خواهد بود و در صورت دوم که ماده اشیاء غیر خداوند و موجودی محدود و معین باشد، باز پیدایش کثرات متضاد از آن شیْ‏ء ممکن نخواهد بود.

لازم به ذکر است که فیلسوفانی که جهان را صادر شده از خداوند می‌دانند، می‌پذیرند که از ذات بسیط خداوند تنها یک چیز صادر می‌شود (الواحد لایصدر عنه الّا الواحد)، اما آنان بر اساس کثرتی که در عقول ده‌گانه (مشائیان) یا بیشتر (اشراقیان و حکمت متعالیه) از ناحیه انواع تصورات عقول قائل‌اند، صدور کثرت در جهان را توجیه می‌کنند.^۱ این توجیه غیر قابل پذیرش است؛ زیرا انواع تصورات نمی‌تواند منشأ پیدایش موجوداتی با خواص متفاوت بلکه متضاد باشد. گذشته از این، اصلِ نظریه صدور، اشکالات فراوانی دارد که این‌جا مجال طرح آنها نیست.

آثار و لوازم قاعده

قاعده خلق لا من شیْ‏ء، آثار زیادی در مباحث اعتقادی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

۱. نفی خلق من شیْ‏ء

تقریرهای متعددی برای خلق من شیْ‏ء در میان فیلسوفان مطرح شده است که