کرده‏اید یا ما ایجاد کننده‏ایم.

امام علی علیه السلام در نهج البلاغه می‌فرماید:

۰.أَنْشَأَ الْخَلْقَ إِنْشَاءً وَابْتَدَأَهُ ابْتِدَاءً بِلَا رَوِیَّةٍ أَجَالَهَا وَلَا تَجْرِبَةٍ اسْتَفَادَهَا وَلَا حَرَکَةٍ أَحْدَثَهَا وَلَا هَمَامَةِ نَفْسٍ اضْطَرَبَ فِیهَا؛^۱ خلقت را آغاز کرد و موجودات را بیافرید بدون نیاز به فکر و اندیشه‏اى، یا استفاده از تجربه‏اى بى آن که حرکتى ایجاد کند و یا تصمیمى مضطرب در او راه داشته باشد.

امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه می‌فرماید:

۰.أَنْشَأْتَ الْأَشْیَاءَ مِنْ غَیْرِ سِنْخٍ، وَصَوَّرْتَ مَا صَوَّرْتَ مِنْ غَیْرِ مِثَالٍ، وَابْتَدَعْتَ الْمُبْتَدَعَاتِ بِلَا احْتِذَاء؛^۲ تویى خداوندى که هر چه آفریده‏اى نه از هیچ اصل و مایه آفریده‏اى و هر چه را نقش بسته‏اى بى‏هیچ نمونه‏اى نقش بسته‏اى و هر چه پدید آورده‏اى بى‏هیچ تقلیدى پدید آورده‏اى.

امام علی علیه السلام در یکی از خطبه‌های ‌خود در روز جمعه می‌فرماید:

۰.أَنْشَأَ صُنُوفَ الْبَرِیَّةِ لَا مِنْ أُصُولٍ کَانَتْ بَدِیَّة؛^۳ به وجود آورد مردم را نه از نقشه و اصولى که قبلاً باشد.

مفهوم فطر

لغت‌پژوهان در تعریف ماده «فطر»، از واژه‌های متعددی بهره گرفته‌اند، از جمله: ابتدا، اختراع و خلق،^۴ شکافتن و آغاز کردن چیزی و ابراز آن،^۵ احداث تحولی که

الْأَشْیَاء؛^۱ دلیل بر حدوث عالم چیست و امام صادق علیه السلام فرمود به نزدیک‏ترین چیزها بر آن استدلال می‌کنم.

مفهوم اِنشاء

معنای ریشه‌ای نشأ ارتفاع و بلندی است^۲ و به معنای خلق و ایجاد ابتدایی و بدون سابقه یک شیْ‏ء به‌کار می‌رود.^۳ ‌گو این‌که وقتی شیْ‏ء از عدم به وجود می‌رسد، ارتفاع می‌یابد.

متکلمان انشاء را به معنای حدوث، خلق، ابداع، ابداء و اختراع دانسته‌اند.^۴ در واقع، با این الفاظ از یک امر حکایت می‌کنند. شیخ طوسی در تفسیر آیه (مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْض‏)^۵ می‌فرماید:

۰.(مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ) والمنشئ لها والمخرج لها من العدم الى الوجود؛^۶ چه کسی خالق، منشی و خارج کننده آسمان‌ها و زمین از عدم به وجود است.

از جمله آیات و روایات دال بر این‌که فعل خداوند به نحو انشاء است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۰.(أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِؤُن)؛^۷ آیا شما درختان را ایجاد