مشتقات مختلف ریشه خلق از واژه‌های ‌پربسامد در قرآن و احادیث‌اند. در ادله نقلی قاعده خلقت، احادیث مربوط به خالقیت خداوند ذکر خواهد شد. در این‌جا به ذکر یک آیه بسنده می‌کنیم. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

۰.(اللّه یَخْلُقُ ما یَشاءُ إِذا قَضى‏ أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ)؛^۱ خداوند آنچه بخواهد مى‏آفریند، چون چیزى را اراده حتمى کند، جز این نیست که به آن مى‏گوید: باش، پس بى‏درنگ مى‏باشد.

در ابتدای این آیه، به این مطلب اشاره شده که آفرینش خداوند از روی مشیت و اختیار است. این مطلب، در قاعده فاعلیت، مورد بحث قرار گرفت. در ادامه آیه بیان شده که هرگاه خداوند چیزی را اراده می‌کند، آن چیز بدون درنگ، از کتم عدم خارج شده و موجود می‌شود. این مطلب، موضوع بحث قاعده خلقت است.

مفهوم ابداء

در کتب لغت بدأ به معنای انجام دادن فعلی پیش از دیگر افعال تعریف شده است.^۲ فراهیدی در کتاب العین می‌گوید:

۰.بَدَأَ الشی‏ء یَبْدَأُ أی یفعله قبل غیره؛^۳ بَدَأَ الشی‏ء یَبْدَأُ یعنی آن را پیش از چیز دیگری انجام می‌دهد.

ابن فارس در معنای بدأ می‌گوید:

اندازه‌گیری شدن آن چیزی است که وجود اشیاء از آن است و به اعتبار ایجاد کردن بر طبق این تقدیر به خداوند «خالق» گفته می‌شود.

سید مرتضی در تعریف «خلق» می‌گوید:

۰.خداوند متعال به واژه «خالق» متصف می‌شود؛ زیرا فایده این لفظ آن است که فعل از روی تقدیر واقع می‌شود و سهو و نسیانی نسبت به او صورت نمی‌گیرد. به شهادتِ عرف این واژه تنها در خداوند متعال به‌صورت مطلق به‌کار می‌رود و در غیر خداوند به‌صورت مقیّد استعمال می‌شود.^۱

شیخ طوسی در تفسیر آیه (مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْض)^۲می گوید:

۰.والمنشیْ‏ء لها والمخرج لها من العدم الى الوجود؛^۳ خالق آسمان‌ها و زمین یعنی انشاء‌کننده آنها و از نیستی به هستی درآورنده آنها.

باقلانی می‌گوید:

۰.حقیقة الخلق والإحداث هو إخراج الشی‏ء من العدم إلى الوجود؛^۴ حقیقت خلق و احداث این است که چیزی از نیستی به هستی خارج شود.

قاضی عبدالجبار معتزلی می‌گوید:

۰.أن الخلق إنما هو إیقاع الفعل على وجه الاختراع‏؛^۵ همانا خلق، واقع شدن فعل به نحو اختراع و بدون سابقه قبلی است.