79
قواعد کلامی (توحید)

۳ قاعده «کلّ معروف بنفسه مصنوع»

شناخت خدا، در یک تقسیم، به شناخت قلبی و شناخت عقلی تقسیم می‌شود. معرفت قلبی، معرفتی خدادادی است و فعل انسان نیست تا قابل تحلیل عقلی باشد. البته، عقل، درباره معرفت قلبی این مقدار می‌تواند اظهار نظر کند که این معرفت نباید به تشبیه میان خالق و مخلوق و دیگر محذورات عقلی بیانجامد، اما شناخت عقلی که فعل انسان است، قابل تحلیل و بررسی عقلی است. قاعده کلّ معروفٍ بنفسه مصنوع، مربوط به تحلیل معرفت عقلی است.

برای شناخت عقلی خداوند‌‌، تقسیماتی مانند سیر آفاقی و سیر انفسی، ذکر شده است. از جمله تقسیمات این نوع شناخت، شناخت ذاتی و شناخت غیر ذاتی است. مقصود از شناخت ذاتی،‌شناختی است که به ذات خداوند تعلق گیرد و مقصود از شناخت غیر ذاتی، شناخت خداوند از طریق غیر ذات، مثل آثار و افعال است. در این قاعده، امکان شناخت ذاتی خداوند نفی می‌شود و اثبات می‌شود که عقل تنها قدرت شناخت غیر ذاتی خداوند را دارد. این آموزه را، از این جهت که عمومیت داشته و ناظر به هر نوع شناخت عقلی است، می‌توان یک قاعده دانست.


قواعد کلامی (توحید)
78

اشتراک خداوند و خلق تنها در اسم است و از جهت حقیقت و مصداق هیچ اشتراکی در کار نیست. حضرت امام رضا علیه السلام می‌فرماید:

۰.فَقَدْ جَمَعَ الْخَالِقَ وَالْمَخْلُوقَ اسْمُ الْعَالِمِ وَاخْتَلَفَ الْمَعْنَى؛۱ اسم عالم بر خالق و مخلوق هر دو اطلاق شود، ولى معناى آنها، یعنى مصداق خارجى آنها از هم جدا است‏.

درباره صفات الهی - در چند قاعده بعدی - به‌صورت مستقل، بحث خواهد شد.

1.. كلينى،‏‏ الكافی‏،‏‏ ج۱، ص۱۲۱.

  • نام منبع :
    قواعد کلامی (توحید)
    سایر پدیدآورندگان :
    رضا برنجکار و مهدی نصرتیان اهور
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31459
صفحه از 223
پرینت  ارسال به