21
قواعد کلامی (توحید)

باشند، روایاتی که هماهنگ با قاعده کلامی‌اند مقدم خواهند شد و یا اگر در بحثی مثل حدوث و قِدَم جهان که به اعتقاد برخی، ادله عقلیِ دو طرف مساوی‌اند و هیچ یک بر دیگری ترجیح ندارند و در واقع، ادله هر دو طرف قابل خدشه‌اند،۱ «قاعده فاعلیت و خلق لامن شیْ‏ء»، حاکم بوده و حدوث جهان را تأیید می‌کند.

۳. نقش تفسیری

درباره بسیاری از آموزه‌های ‌اعتقادی اسلام تفاسیر مختلفی عرضه شده است. قواعد کلامی می‌توانند در برگزیدن تفسیر درست نقش مهمی ایفا کنند. برای مثال، در تفسیر صفات الهی مثل علم و قدرت، اختلافات بسیار وجود دارد که بر اساس قواعد مربوط به توحید می‌توان درباره آنها قضاوت کرد و تفاسیری که با قاعده‌ای هماهنگ نیست را کنار گذاشت و تفسیر درست را انتخاب کرد.

با مراجعه به مباحث کتاب، به‌ویژه بحث آثار و لوازم قاعده، نقش‌های ‌ذکر شده برای قاعده کلامی وضوح بیشتری می‌یابد.

پیشینه تحقیق

بر اساس اطلاع تا کنون سه کتاب با نام «قواعد کلامی یا عقلی» منتشر شده است. کتاب نخست القواعد الکلامیه نام دارد و تألیف محقق ارجمند آقای علی ربانی گلپایگانی است. در این کتاب چهار قاعده حسن و قبح عقلی، لطف، اصلح و عدل و حکمت، مورد بحث قرار گرفته است که همگی به باب عدل و افعال الهی مربوط‌اند. کتاب دوم قواعد و روش‌های ‌کلامی از همین نویسنده است و در آن،

1.. ‌مصباح یزدی، آموزش فلسفه،‏‏ ج۲، ص۲۵۰.


قواعد کلامی (توحید)
20

با توجه به مطالب پیش‌گفته، تعریف دقیق و منطقی قاعده کلامی مشکل است. در این کتاب مقصود از قاعده کلامی «گزاره‌ای کلی است که می‌تواند در تعداد قابل توجهی از مسائل مهم کلامی مبنا و دلیل قرار گیرد». از این‌رو، در این تحقیق، پس از بحث از هر قاعده کلامی، در ذیل عنوان «آثار و لوازم قاعده»، مبنا و دلیل بودن قاعده بحث شده طی چند مسئله مهم کلامی، نشان داده شده است.

فایده بحث از قواعد کلامی

سؤالی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که اگر متکلم به منابع معرفتِ اعتقادی مثل عقل و وحی دسترسی دارد و از روش عقلی یا نقلی استفاده می‌کند، دیگر چه احتیاجی به بحث از قواعد کلامی دارد؟ و اساساً آگاهی از قواعد کلامی تا چه حد برای متکلم لازم و ضروری است؟ در پاسخ می‌توان به چند ثمره مهم و اساسی قواعد کلامی در فرآیند استنباط آموزه‌های ‌اعتقادی اشاره کرد:

۱. نقش استدلالی

قواعد کلامی می‌توانند نسبت به مسائل زیر مجموعه خود دلیل قرار گیرند. بنابراین‌‌، با اثبات یک قاعده کلامی، اثبات گزاره‌های ‌متعددی از علم کلام به آسانی انجام خواهد گرفت، بی‌آن‌که نیاز باشد در تک تک آنها به‌دنبال ادله خاص باشیم.

۲. نقش حاکمیتی

از آن‌جا که قواعد کلامی با ادله قطعی عقلی و نقلی اثبات می‌شوند و استحکام آنها نسبت به گزاره‌های ‌دیگر بیشتر است، می‌توانند نقش حاکمیتی نسبت به دیگر گزاره‌ها‌و ادله داشته باشند. اگر در یک بحث کلامی روایات متعارضی وجود داشته

  • نام منبع :
    قواعد کلامی (توحید)
    سایر پدیدآورندگان :
    رضا برنجکار و مهدی نصرتیان اهور
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31382
صفحه از 223
پرینت  ارسال به