نداشته است.

ابن فارس برای واژه «بدع» دو ریشه و معنا ذکر کرده است:

۰.الباء والدال والعین أصلان: أحدهما ابتداءِ الشیْ‏ء وصنعة لا عَنْ مِثال والآخر الانقطاع والکَلال؛^۱ ب د ع دو معنا دارد یکی ابتداء چیزی و ساختن آن بدون مثال و نمونه [سابق] و دیگری بریدن و خسته و هلاک شدن.

معنای اصطلاحی ابداع همسو با معنای لغوی آن است.^۲ سید مرتضی در تعریف ابداع می‌گوید:

۰.ویوصف تعالى بأنه «مبدع» وفائدة هذا الوصف ایقاع الفعل لا على مثال؛‏^۳ خداوند به اسم مبدع توصیف می‌شود و فایده این وصف آن است که فعل بدون بهره‌گیری از مثال و نمونه سابق ایجاد می‌شود.

شیخ اشراق در تعریف ابداع می‌گوید:

۰.أنّ الإبداع وهو الذی عبارة عن وجود شی‏ء عن غیره بحیث لم یتوقّف على غیره أصلاً من وقت ومادة؛^۴ ابداع عبارت است از این‌که چیزی از غیرش به وجود بیاید بدون آن‌که بر وقت یا ماده‌ای متوقف باشد.

ابن سینا یکی از معانی ابداع را چنین بیان می‌کند:

۰.تأسیس الشى‏ء لا عن شى‏ء ولا بواسطة شى‏ء؛^۵ [ابداع] تأسیس و به وجود

اصل باشد که فعل تو بِدان نسبت داده شود تا فعل تو پیرو مثال و نمونه سابقش باشد.

در دو حدیث اخیرخلقت و ابتدا با هم ذکر شده‌اند و در حدیث اخیر تصریح شده که خلقت ابتدایی خداوند بدون ماده و صورت از قبل موجود بوده است. به دیگر سخن، اشیاء از چیزی آفریده نشده‌اند (لامن شیْ‏ء) و بر اساس صورت و الگو و مثال از قبل موجود، طراحی نشده‌اند.

مفهومِ ابداع

بدع در لغت به معنای آغاز بدون سابقه و بدون ماده و نمونه و مثال است.^۱ راغب اصفهانى در ذیل ماده «بدع» می‌گوید:

۰.الْإِبْدَاعُ‏: إنشاء صنعة بلا احتذاء واقتداء،... وإذا استعمل فی اللّه تعالى فهو إیجاد الشی‏ء بغیر آلة ولا مادّة ولا زمان ولا مکان ولیس ذلک إلا للّه؛^۲‏ ابداع، انشاءِ کاری است بدون اقتدا به کسی... و زمانی که این واژه درباره [فعل] خداوند به‌کار رود به معنای ایجاد چیزی بدون بهره‌گیری از وسیله، ماده، زمان و مکان است و چنین فاعلی تنها خداوند است و نه جز او.

واژه «بدع» در العین چنین تعریف شده است:

۰.حداثُ شيءٍ لم يكن له من قبلُ خلقٌ و لا ذكرٌ و لا معرفةٌ؛^۳ [بدع] احداث و ایجاد چیزی است که قبلاً از جهت خلقت و یا ذکر و یا شناخت وجود