««« مطالعه کتاب »»»
|
نام منبع : |
دانشنامه قرآن و حدیث - جلد 18 |
|
پدید آورنده : |
آیت الله ری‌شهری |
|
سایر پدیدآورندگان : |
پژوهشگران پژوهشکده علوم و معارف حدیث |
|
تعداد جلد : |
|
|
ناشر : |
دارالحدیث |
|
محل نشر : |
قم |
|
تاریخ انتشار : |
1395 |
|
نوبت چاپ : |
اول |
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، جلد هجدهم «دانشنامه قرآن و حدیث» به زبان فارسی - عربی به همت حضرت آیت الله ری‌شهری و با همکاری جمعی از پژوهشگران پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.
این کتاب از سه بخش؛ توبه، ثغر (مرز) و ثواب(پاداش) تشکیل شده است.
آثار و برکات توبه، انواع توبه، نمونه‌هایی از دعاهای روایت شده در طلب توبه عناوین فصل‌های بخش توبه است.
بخش مرز، از یک درآمد، دو فصل با عناوین تشویق به پاسداری از مرزهای کشور اسلامی و دعای برای مرزبانان تشکیل شده است.
درآمد، شناخت پاداش و کیفر، تشویق به پاداش جویی و نظام پاداش و کیفر از عناوین فصل‌های بخش ثواب است.
در قسمتی از «درآمد» بخش «ثغر: مرز» با عنوان «ثغر در قرآن و حدیث» می‌خوانیم:
کلمه ثغر و دیگر مشتقات آن در قرآن به کار نرفته است، ولی این واژه کاربرد فراوانی در احادیث اسلامی دارد.
مرزهای جغرافیایی و فرهنگی:
نکته قابل توجه این که در احادیث واژه «ثغر» در دو معنا به کار رفته است، یکی مرزهای جغرافیایی و دیگر مرزهای فرهنگی.
به سخن دیگر، از منظر پیشوایان اسلام، دشمنان این مکتب از دو ناحیه جامعه اسلامی را تهدید می‌کنند: یکی از ناحیه مرزهای جغرافیایی که در صورت موفقیت، جامعه اسلام بر حسب ظاهر آسیب می‌بیند، و یکی از ناحیه مرزهای فرهنگی که به نابودی حقیقی جامعه اسلامی می‌انجامد.
بر این اساس در نصوص اسلامی به دو نوع مرزبان و مرزبانی اشاره شده است: یکی مرزبانی فرهنگی که علمای ربانی این مسؤولیت را به عهده گرفته‌اند و دیگر مرزبان جغرافیایی که در حوزه مسؤولیت نیروهای مسلح است.
قرآن کریم ضمن دعوت جامعه اسلامی به مقاومت و پایداری در برابر دشمنان آنها به مرزبانی و پاسداری از مرزهای جغرافیای خود دعوت می‌کند:
«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»
ای کسانی ایمان آورده‌اید صبور باشید و یکدیگر را به مقاومت سفارش کنید و از مرزها نگهبانی نمایید و از خدا پروا بدارید، باشد که رستگار شوید. (آل‌عمران؛ آیه ۲۰۰)
جمله «رابطوا» از مصدر«رباط» گرفته شده و آن در اصل به معنای بستن چیزی در مکانی است و به همین جهت به کاروانسرا «رباط» گفته می‌شود، «مرابطه» در اصل به معنای مراقبت از مرزها آمده است، زیرا سربازان مرکب‌ها را آنجا می‌بستند و امکانات جنگی را در آنجا نگهداری می‌کردند.
ولی این واژه معنای وسیعی دارد که شامل هرگونه آمادگی برای دفاع از خود و جامعه اسلامی می‌شود و لذا روایات اهل‌بیت علیهم السلام، جمله یاد شده به مواظبت بر نمازها یکی پس از دیگری تفسیر شده است زیرا نماز، انسان را در برابر وسوسه‌های شیاطین انس و جن و آفت‌های معنوی مصونیت می‌بخشد.
همچنین در روایتی رابطه با امام و پیروی از رهنمودهای آنان رباط نامیده شده چرا که تمسک به اهل‌بیت علیهم السلام مانع از نفوذ دشمنان اسلام به مرزهای فرهنگی فردی و اجتماعی است.
در قسمتی از درآمد بخش « ثواب: پاداش» با عنوان «ثواب در قرآن و حدیث» می‌خوانیم:
واژه‌های برگرفته از ریشه «ث و ب» ۲۸ بار به گونه‌های مختلف در قرآن آمده است. از این تعداد، شانزده مورد به معنای پاداش کار نیک است و سه مورد به معنای عقاب و کیفر کار بد به کار رفته است.
همچنین اجر و مشتقات آن که در آیاتی پرشمار به کار رفته؛ و در بیشتر موارد به معنای پاداش معنوی است.
واژه ثواب و مشتقات آنها در متن احادیث اهل سنت، بسیار کم به کار رفته است، نویسندگان و شارحان صحاح سته، واژه ثواب را در عنوان چند باب درج کرده‌اند.
در سایر منابع حدیثی اهل سنت احادیث بیشتری با مضمون ثواب یافت می‌شود؛ مانند این که اگر کسی به یگانگی خدا و رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم، شهادت دهد، خداوند آتش جهنم را بر او حرام می‌گرداند یا اگر کسی نمازهای واجب را به جا آورد و آن را سبک نشمارد، خداوند وعده کرده است که او را به بهشت وارد کند و نیز اینکه مکر و خدعه و خیانت به آتش جهنم می‌انجامند.
در آثار حدیثی امامیه، واژه ثواب بسیار به کار رفته است. در کتاب‌های چهارگانه امامیه؛ ابواب متعددی در این زمینه وجود دارد و احادیث بسیاری درباره پاداش و کیفر کارهای گوناگون (از ثواب توحید تا ثواب کارهای خوب جزئی در زندگی، و از کیفر شرک تا خوردن خاک) روایت شده است.
در بخش درآمد از دانشنامه قرآن و حدیث، نصوص مرتبط با مباحث کلی، نصوص مرتبط با مباحث کلی پاداش کارهای نیک و کیفر کارهای زشت در سه فصل مطرح می‌شود:
فصل اول به شناخت و عقاب از منظر قرآن و حدیث اختصاص دارد؛ در این فصل، حکمت پاداش نیکوکاران و کیفر تبه‌‌کاران؛ حقیقت ثواب و عقاب، انواع پاداش الهی، بزرگ‌ترین، سریع‌ترین و با دوام‌ترین پاداش‌ها تبیین می‌شود.
در فصل دوم نصوصی که با تعبیرهای گوناگون پیروان قرآن را به تلاش برای تحصیل اخروی دعوت کرده‌اند،مطرح می‌شود.
فصل سوم درباره شناخت نظام ثواب و عقاب است، در این فصل مانند این که در نظام آفرینش هر عملی اعم از نیک و بد پاداشی دارد؛ پاداش هر علمی حکیمانه متناسب با آن است، لیکن جزای کار نیک بهتر از آن و کیفر کار بد همانند آن خواهد بود.
جلد هجدهم دانشنامه قرآن و حدیث» به همت حضرت آیت الله ری‌شهری و با همکاری جمعی از پژوهشگران پژوهشکده علوم و معارف حدیث، به زبان فارسی – عربی، در قطع وزیری، در ۶۲۴ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۵با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.
