1.علّامه طباطبايى مى گويد: كلام خداوند كه مى فرمايد: «اين [ كار] براى شما بهتر و پاكيزه تر است» ، همچون آيه «اگر روزه بگيريد براى شما بهتر است» (بقره: آيه ۱۸۴» ، براى بيان علّت تشريع [ حكم ]است. و ترديدى نيست كه منظور از خير بودن و پاك بودن ، خير بودن بر جانشان و پاك بودن بر دل هايشان است. شايد دليل آن اين بود كه ثروتمندانِ آنان با پيامبر صلى الله عليه و آله بيشتر [ به نجوا] سخن مى گفتند و با اين كار ، نوعى تقرّب جويى به پيامبر صلى الله عليه و آله را به نمايش مى گذاشتند و نداران ، از اين كار ، غمگين و دل شكسته مى شدند. از اين رو ، دستور يافتند كه پيش از نجوايشان به فقيرانشان صدقه دهند؛ چرا كه در اين كار ، نوعى ارتباط دل ها و انگيزش رحمت ، مهر ، دوستى ، پيوستگى دل ها از راه كنار زدن خشم و كينه وجود دارد ... . و كلام خداوند كه فرمود: «اگر چيزى نيافتيد ، بدانيد كه خدا آمرزنده مهربان است» ، يعنى اگر چيزى براى صدقه دادن نيافتند ، مقدّم داشتن صدقه ، واجب نيست و خداوند ، رخصت نجوا با پيامبر خدا را داده و از آنان درگذشته است؛ چرا كه او درگذرنده و مهربان است. جمله: «فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» از باب گذاشتن سبب به جاى مسبّب است و در آن ، دلالتى بر رفع وجوب از نداران ديده مى شود؛ چنان كه براى اراده وجوب از عبارت «فَقَدِّمُواْ ...» نسبت به برخورداران ، قرينه محسوب مى شود . كلام خداوند كه فرمود : «آيا ترسيديد كه پيش از گفتگوى محرمانه خود ، صدقه هايى بپردازيد؟» تا آخر آيه ، ناسخ حكم صدقه در آيه سابق است و در آن ، عتاب و توبيخ شديدى بر ياران پيامبر خدا و مؤمنان است؛ چرا كه آنان به سبب ترس از بخشيدن مال به عنوان صدقه ، از نجوا (گفتگوى محرمانه) ف

2.با پيامبر صلى الله عليه و آله سر باز زدند و جز على عليه السلام كسى با آن حضرت نجوا نكرد . على عليه السلام ده بار نجوا كرد و هر بار كه به نجوا پرداخت ، پيش از آن صدقه داد ، و پس از آن ، آيه نازل شد و حكم را نسخ كرد (الميزان في تفسير القرآن : ج ۱۹ ص ۱۸۹) .

1.المجادلة : ۱۲ و ۱۳ .

2.قال العلّامة الطباطبائي قدس سره : قوله : «ذَ لِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَ أَطْهَرُ» تعليل للتشريع نظير قوله : «وَ أَن تَصُومُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ» (البقرة : ۱۸۴) ، ولا شكّ أنّ المراد بكونها خيرا لهم وأطهر أنّها خير لنفوسهم وأطهر لقلوبهم ، ولعلّ الوجه في ذلك أنّ الأغنياء منهم كانوا يكثرون من مناجاة النبيّ صلى الله عليه و آله يظهرون بذلك نوعا من التقرّب إليه والاختصاص به ، وكان الفقراء منهم يحزنون بذلك وينكسر قلوبهم ، فاُمروا أن يتصدّقوا بين يدي نجواهم على فقرائهم بما فيها من ارتباط النفوس وإثارة الرحمة والشفقة والمودّة وصلة القلوب بزوال الغيظ والحنق ... وقوله : «فَإِن لَّمْ تَجِدُواْ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ » أي فإن لم تجدوا شيئا تتصدّقون به فلا يجب عليكم تقديمها ، وقد رخّص اللّه لكم في نجواه وعفى عنكم ، إنّه غفور رحيم ، فقوله : «فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» من وضع السبب موضع المسبّب . وفيه دلالة على رفع الوجوب عن المعدمين كما أنّه قرينة على إرادة الوجوب في قوله : «فَقَدِّمُواْ ...» ووجوبه على الموسرين . قوله تعالى : «ءَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُواْ بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَكُمْ صَدَقَـتٍ ...» الآية ناسخة لحكم الصدقة المذكور في الآية