541
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج10

۴۸۸۷.امام على عليه السلامـ خطاب به كُمَيل بن زياد نَخَعى ـ: بدان كه در اين جا ، دانشى فراوان انباشته است (و با دست به سينه اش اشاره كرد) . اى كاش فراگيرندگانى براى آن مى يافتم !
آرى ، [ گاهْ] تيز فهمانى يافتم كه براى آن ، امين نبودند ؛ چرا كه ابزار دين را براى دنيا به كار مى بردند، و با نعمت هاى خداوند ، بر بندگانش برترى مى جُستند ، و با برهان هاى الهى ، بر دوستان خدا فخر مى فروختند ، و يا كسانى را يافتم كه سر به فرمان حق مداران بودند ؛ امّا در شناخت زواياى حق، بصيرت نداشتند و با نخستين شُبهه اى كه پيش مى آمد ، شك و ترديد در دلشان رخنه مى كرد . [ براى فراگرفتن چنان دانشى ]نه اين درخور است و نه آن .
يا كسى [ را يافتم] كه سختْ در پى لذّت است و رام شهوت و يا شيفته گِرد آوردن مال و انبار كردن آن . هيچ يك از اين دو [ نيز] ، توان پاسدارى از دين را ندارند و بيشتر به چارپايان چرنده شباهت دارند . چنين است كه دانش ، با مرگ دانشوران مى ميرد . ۱

۴۸۸۸.امام على عليه السلامـ در حالى كه به سينه اش اشاره مى كرد ـ: اين جا از دانشى فراوان ، لبريز است ؛ امّا جويندگان آن ، اندك اند و به زودى پشيمان مى شوند ، و آن ، هنگامى است كه مرا از دست بدهند .

1.در فيض القدير (ج ۶ ص ۴۱۰) آمده است كه : على عليه السلام با اشاره به سينه اش فرمود : «در اين جا دانش فراوان انباشته است . اى كاش فراگيرندگانى براى آن مى يافتم !...» . غزالى گفته : «راست گفته است . دلِ خوبان ، گورستان رازهاست ؛ روا نيست كه دانشور ، هر آنچه را كه مى داند ، براى هر كسى بيان كند . اين در صورتى است كه آن كه مى آموزد ، زيرك و شايسته بهره گيرى از آن دانش باشد . واى به كسى كه نفهمد!» . در تفسير كلام خداوند كه فرموده است : «اموالتان را به سفيهان ندهيد» (نساء ، آيه ۵)، گفته شده كه اين آيه براى آگاهى دادن نسبت به همين مطلب است ؛ چون بدان خاطر از امكانْ دادن به نادان در دسترس به اموال ـ كه در اختيار همه از خوب و بد گذاشته شده ـ منع شده ايم كه ممكن است موجب هلاكت و نابودى دنيوى شود و بر همين پايه از دسترس يافتن سفيه به علوم حقيقى نهى شده است ؛ چرا كه به گم راهى و نا بودى وى و گم راه سازى و نابودسازى ديگران منجر مى شود .


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج10
540

۴۸۸۷.عنه عليه السلامـ لِكُمَيلِ بنِ زيادٍ النَّخَعِيِّ ـ: ها إنَّ هاهُنا لَعِلما جَمّا ـ وأشارَ بِيَدِهِ إلى صَدرِهِ ـ لَو أصَبتُ لَهُ حَمَلَةً ! بَلى أصَبتُ لَقِنا ۱ غَيرَ مَأمونٍ عَلَيهِ ، مُستَعمِلاً آلَةَ الدّينِ لِلدُّنيا ، ومُستَظهِرا بِنِعَمِ اللّهِ عَلى عِبادِهِ ، وبِحُجَجِهِ عَلى أولِيائِهِ ، أو مُنقادا لِحَمَلَةِ الحَقِّ ، لا بَصيرةَ لَهُ في أحنائِهِ ۲ ، يَنقَدِحُ الشَّكُّ في قَلبِهِ لِأَوَّلِ عارِضٍ مِن شُبهَةٍ . ألا لا ذا ولا ذاكَ ! أو مَنهوما بِاللَّذَّةِ ، سَلِسَ القِيادِ لِلشَّهوَةِ ، أو مُغرَما بِالجَمعِ وَالِادِّخارِ ، لَيسا مِن رُعاةِ الدّينِ في شَيءٍ ، أقرَبُ شَيءٍ شَبَهاً بِهِمَا الأَنعامُ السّائِمَةُ ! كَذلِكَ يَموتُ العِلمُ بِمَوتِ حامِليهِ ۳ . ۴

۴۸۸۸.عنه عليه السلام :إنَّ هاهُنا لَعِلما جَمّا ـ وأشارَ إلى صَدرِهِ ـ ولكِنَّ طُلّابَهُ يَسيرَةٌ ، وعَن قَليلٍ يَندَمونَ لَو قَد يَفقِدوني . ۵

1.لقنا : أي فهِما غير ثِقة (النهاية : ج ۴ ص ۲۶۶ «لقن») .

2.أحْناء الاُمور:أطرافُها ونَواحيها (لسان العرب: ج۱۴ ص۲۰۴ «حنا»).

3.وفي فيض القدير (ج ۶ ص ۴۱۰) : وقال عليّ كرّم اللّه وجهه ـ وأشار إلى صدره ـ : إنّ هاهنا علما جمّا لو وجدت له حملة ... قال الغزالي : وصدق ؛ فقلوب الأبرار قبور الأسرار ، فلا ينبغي أن يفشي العالم كلّ مايعلمه إلى كلّ أحد ، هذا إذا كان من يفهمه كيسا أهلاً للانتفاع به فكيف بمن لا يفهمه؟! وقيل في قوله تعالى : «وَلَا تُؤْتُواْ السُّفَهَآءَ أَمْوَ لَكُمُ» الآية (النساء : ۵) ، إنّه نبّه به على هذا المعنى ، وذلك لأنّه لما منعنا من تمكين السفيه من المال الذي هو عرض حاضر يأكل منه البرّ والفاجر تفاديا أنّه ربّما يؤدّيه إلى هلاك دنيوي ، فلأن يمنع عن تمكينه من حقائق العلوم التي إذا تناولها السفيه أدّاه إلى ضلال وإضلال وهلاك وإهلاك .

4.نهج البلاغة : الحكمة ۱۴۷ ، الإرشاد : ج ۱ ص ۲۲۸ ، الأمالي للمفيد : ص ۲۴۹ ح ۳ ، كمال الدين : ص ۲۹۱ ح ۲ ، الخصال : ص ۱۸۶ ح ۲۵۷ ، خصائص الأئمّة عليهم السلام : ص ۱۰۵ ، الأمالي للطوسي : ص ۲۰ ح ۲۳ ، الغارات : ج ۱ ص ۱۵۰ ، تاريخ اليعقوبي : ج ۲ ص ۲۰۶ ، شرح الأخبار : ج ۲ ص ۳۷۰ ح ۷۳۲ كلّها عن كميل بن زياد ، تحف العقول : ص ۱۷۰ ؛ حلية الأولياء : ج ۱ ص ۸۰ كلّها نحوه ، تاريخ بغداد : ج ۶ ص ۳۷۹ ح ۳۴۱۳ وفيه إلى «للدنيا» وكلاهما عن كميل بن زياد .

5.علل الشرائع : ص ۴۰ ح ۱ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۲۰۵ ح ۱ كلاهما عن أبي الصلت عن الإمام الرضا عن آبائه عليهم السلام .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج10
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 33525
صفحه از 600
پرینت  ارسال به