89
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9

۳۹۴۷.شرح نهج البلاغةـ در ذيل خطبه دوم ـ: اگر پرسيده شود كه مفهوم سخن آن حضرت كه فرموده است : «هيچ كس از اين امّت ، به آل محمّد صلى الله عليه و آله قياس نمى شود و هيچ گاه ، كسى كه نعمت آل محمّد صلى الله عليه و آله بر او ارزانى شده ، با آنان مقايسه نمى شود»، چيست،گفته خواهد شد: چون بى ترديد، بخشنده نسبت به كسى كه به وى بخشيده شده است ، برتر و بالاتر است و شكّى نيست كه آل محمد صلى الله عليه و آله و خاندان نزديك او از بين بنى هاشم و بويژه على عليه السلام ، به همه مردم، نعمتى داده اند كه با هيچ چيزى قابل سنجش نيست و آن ، فراخوانى و هدايت آنان به اسلام است.
محمد صلى الله عليه و آله ، گرچه با فراخوانى زبانى و عملىِ خود، مردم را هدايت كرد و خداوند متعال،به وسيله خود و فرشتگانش او را يارى رسانْد و بنابراين ، او سرور جلودار و مصطفاى برگزيده لازم الطاعه است، امّا على عليه السلام ، هر چند تابع پيامبر صلى الله عليه و آله و گام زننده بر جاى گام او بود ، در هدايت مردم ، نقش غير قابل انكارى داشت. اگر جز جهاد نخستين و آخرينِ او و در بين دو مرحله نبرد ، گسترش دانش ، تفسير قرآن و ارشاد مردم عرب توسط وى (به سمت چيزهايى كه قبلاً نمى فهميدند و تصوّرى از آنها نداشتند) نبود ، براى وجوب حقّ او و تمام بودن نعمت هايش بسنده بود.
اگر گفته شود : بدون ترديد در سخن آن حضرت ، كنايه اى بر پيشينيان بر وى (خلفاى قبلى) هست ، او بر آنان چه نعمتى داشت؟ گفته خواهد شد : دو نعمت. نخست، آن كه او جهاد كرد و آنان ، نشسته بودند ؛ چون اگر كسى انصاف به كار گيرد ، خواهد فهميد كه اگر شمشير على عليه السلام نبود ، مشركان ، آنانى را كه مورد اشاره قرار گرفته اند و غير آنان را ريشه كن مى كردند.
نقش او در بدر ، اُحد ، خندق ، خيبر و حُنين ، مشخّص است ؛ [ جنگ هايى كه] شرك در آنها دهان گشوده بود و اگر او با شمشيرش آن را نمى بست ، همه مسلمانان را در كام خود ، فرو برده بود.
و دوم، دانش هاى او بود كه اگر اين دانش ها وجود نمى داشت ، در بسيارى از احكام ، به نادرستى حكم مى شد و عمر به اين موضوع ، اعتراف كرده است و خبرِ «اگر على نبود ، عمر هلاك مى شد» ، مشهور است.
على عليه السلام به خاطر پسر عمويش ، به خاطر خودش و به خاطر پدرش ابو طالب ، ادّعاى تقدّم بر همه و شرف بر همه و بهره رسانى به همه مى كرد؛ چون اگر كسى تاريخ را بخوانَد ، خواهد فهميد كه اگر ابوطالب نبود ، از اسلام، چيزى قابل يادآورى نمى مانْد.


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
88

۳۹۴۷.شرح نهج البلاغةـ في ذَيلِ الخُطبَةِ الثّانِيَةِ ـ: إن قيلَ : ما مَعنى قَولِهِ عليه السلام : «لا يُقاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ مِن هذِهِ الاُمَّةِ أحَدٌ ، ولا يُسَوّى بِهِم مَن جَرَت نِعمَتُهُم عَلَيهِ أبَدا» ؟
قيلَ : لا شُبهَةَ أنَّ المُنعِمَ أعلى وأشرَفُ مِنَ المُنعَمِ عَلَيهِ ، ولا رَيبَ أنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله وأهلَهُ الأَدنَينَ مِن بَني هاشِمٍ ـ لا سِيَّما عَلِيّا عليه السلام ـ أنعَموا عَلَى الخَلقِ كافَّةً بِنِعمَةٍ لا يُقَدَّرُ قَدرُها ؛ وهِيَ الدُّعاءُ إلَى الإِسلامِ وَالهِدايَةُ إلَيهِ ، فَمُحَمَّدٌ صلى الله عليه و آله وإن كانَ هَدَى الخَلقَ بِالدَّعوَةِ الَّتي قامَ بِها بِلِسانِهِ ويَدِهِ ، ونُصرَةِ اللّهِ تَعالى لَهُ بِمَلائِكَتِهِ وتَأييدِهِ ، وهُوَ السَّيِّدُ المَتبوعُ ، وَالمُصطَفَى المُنَتَجَبُ الواجِبُ الطّاعَةِ ، إلّا أنَّ لِعَلِيٍّ عليه السلام مِنَ الهِدايَةِ أيضا ـ وإن كانَ ثانِيا لِأَوَّلَ ، ومُصَلِّيا عَلى إثرِ سابِقٍ ـ ما لا يُجحَدُ ، ولَو لَم يَكُن إلّا جِهادُهُ بِالسَّيفِ أوَّلاً وثانِيا ، وما كانَ بَينَ الجِهادَينِ مِن نَشرِ العُلومِ وتَفسيرِ القُرآنِ وإرشادِ العَرَبِ إلى ما لَم تَكُن لَهُ فاهِمَةً ولا مُتَصَوِّرَةً ، لَكفى في وُجوبِ حَقِّهِ ، وسُبوغِ نِعمَتِهِ عليه السلام .
فَإِن قيلَ : لا رَيبَ في أنَّ كَلامَهُ هذا تَعريضٌ بِمَن تَقَدَّمَ عَلَيهِ ، فَأَيُّ نِعمَةٍ لَهُ عَلَيهِم ؟
قيلَ : نِعمَتانِ :
الاُولى مِنهُما : الجِهادُ عَنهُم وهُم قاعِدونَ ؛ فَإِنَّ مَن أنصَفَ عَلِمَ أنَّهُ لَولا سَيفُ عَلِيٍّ عليه السلام لَاصطَلَمَ المُشرِكونَ مَن أشارَ إلَيهِ وغَيرَهُم مِنَ المُسلِمينَ ، وقَد عُلِمَت آثارُهُ في بَدرٍ ، واُحُدٍ ، وَالخَندَقِ ، وخَيبَرَ ، وحُنَينٍ ، وأنَّ الشِّركَ فيها فَغَرَ فاهُ ۱ ، فَلَولا أن سَدَّهُ بِسَيفِهِ لَالتَهَمَ المُسلِمينَ كافَّةً .
وَالثّانِيَةُ : عُلومُهُ الَّتي لَولاها لَحُكِمَ بِغَيرِ الصَّوابِ في كَثيرٍ مِنَ الأَحكامِ ، وقَدِ اعتَرَفَ عُمَرُ لَهُ بِذلِكَ ، وَالخَبَرُ مَشهورٌ : «لَولا عَلِيٌّ لَهَلَكَ عُمَرُ» ... .
وَاعلَم أنَّ عَلِيّا عليه السلام كانَ يَدَّعِي التَّقَدُّمَ عَلَى الكُلِّ ، وَالشَّرَفَ عَلَى الكُلِّ ، وَالنِّعمَةَ عَلَى الكُلِّ ، بِابنِ عَمِّهِ صلى الله عليه و آله ، وبِنَفسِهِ ، وبِأَبيهِ أبي طالِبٍ ؛ فَإِنَّ مَن قَرَأَ عُلومَ السِّيَرِ عَرَفَ أنَّ الإِسلامَ لَولا أبو طالِبٍ لَم يَكُن شَيئا مَذكورا . ۲

1.فَغَرَ فاه : فتحه وشحاه (لسان العرب : ج ۵ ص ۵۹ «فغر») .

2.شرح نهج البلاغة : ج ۱ ص ۱۴۰ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 40451
صفحه از 551
پرینت  ارسال به