87
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9

فصل نهم : على از زبان بزرگان

۹ / ۱

ابن ابى الحديد ۱

۳۹۴۵.شرح نهج البلاغة :او به حكومت ، سزاوارتر و شايسته تر بود،نه به خاطر نص(حكمى از خدا يا پيامبر خدا)، بلكه به خاطر برترى اش؛ چون او پس از پيامبر خدا، برترينِ بشر است و از همه مسلمانان، به خلافتْ مُحق تر. ۲

۳۹۴۶.شرح نهج البلاغة :چه بگويم درباره مردى كه دشمنان و كينه توزانش به فضلش اقرار كردند و نتوانستند مناقبش را انكار كنند و فضايلش را پنهان دارند ؟ مى دانى كه بنى اميّه در شرق و غرب زمين ، حاكميت اسلامى را به دست گرفتند و با همه حيله ها براى خاموش كردن نور او ، برانگيختن مردم عليه او ، و جعل عيب و بدى بر او كوشيدند و در همه منابر به لعنش پرداختند و ستايش كنندگانش را تهديد كردند؛ بلكه زندانى كردند و كشتند و مانع از نقل هر روايتى كه فضيلتى براى او داشت و يا نام او را بلند مى ساخت ، شدند و حتّى از اين كه كسى فرزند خويش را به نام او بنامد ، برحذر داشتند؛ امّا همه اينها جز باعث بلندى و برترىِ نامش نشد.
او چون مُشك بود كه هر چه عطرش را مخفى دارند ، پراكنده مى شود ، و هر چه پنهانش كنند ، بيشتر گسترش مى يابد ، و چون خورشيد است كه با كف دست ، پوشيده نمى گردد ، و چون روشنايىِ روز است كه اگر چشمى از ديدن آن بازمانَد ، چشم هاى بسيارى او را مى بينند.
چه بگويم درباره مردى كه هر فضيلتى به او منسوب است و هر گروهى به او منتهى مى شود و هر طايفه اى او را به سوى خود مى كشانَد ؟ او سرآمد فضيلت و سرچشمه و صاحب آن و پيشتاز ميدان مسابقه آن است و تجلّى كننده در ميدان يكّه تازى است. هر كس در اين ميدان چيزى دارد، از او گرفته است و به او اقتدا كرده و به شكل او گام زده است.

1.وى عز الدين ابو حامد ، پسر هبة اللّه بن محمّد ، از فرزندان ابو الحديد مدائنى ، يكى از علماى بزرگ و از دقيق ترين مورّخان است ، از كسانى كه در عصر دوم عباسى (درخشان ترين عصر اسلامى ازنظر دستاورد و تأليف) ، خوش درخشيد. وى فقيهى اصولى بود و در اين زمينه ، آثار مشهورى دارد و متكلّمى مباحثه گر و مناظره كننده بود. مذهب اعتزال را پذيرفت و بر پايه آن ، مباحثه و مناظره كرد و به نقد و مناقشه پرداخت. او كتاب هايى در مناظره با اشعرى ، غزالى و رازى دارد. وى اديبى متخصّص در انواع فنون ادب و نيز در زبان عربى ، استوار بود. شاعرى شيرين سخن و شعرش خوش معنا بود. همچنين اديبى خوش نگار ، خوش انشا و خوش بيان بود و در اين حوزه ها ، آثار فراوانى دارد. در مدائن به دنيا آمد و در همان جا بزرگ شد و از شيوخ آن جا درس آموخت و مباحث كلامى را در همان جا آموزش ديد و آن گاه به مذهب معتزله روى آورد و در سال ۶۵۶ يا ۶۵۵ ه ، درگذشت (ر. ك : شرح نهج البلاغه : مقدّمه ، ص ۱۳ ، سير أعلام النبلاء : ج ۲۳ ص ۳۷۲ ش ۲۶۵) .

2.ابن ابى الحديد در اين سخن ، بر افضليّت و احقّيت على عليه السلام براى خلافت ، تأكيد مى كند كه البته سخنى بجاست ؛ گرچه آن حضرت بر پايه اعتقادات شيعه ، بر اساس نص به خلافت ، منصوب گشته است .


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
86

الفَصْلُ التَّاسِعُ : علي عن لسان الأعيان

۹ / ۱

ابنُ أبِي الحَديدِ ۱

۳۹۴۵.شرح نهج البلاغة :إنَّهُ عليه السلام كانَ أولى بِالأَمرِ وأحَقَّ ، لا عَلى وَجهِ النَّصِّ بَل عَلى وَجهِ الأَفضَلِيَّةِ ؛ فَإِنَّهُ أفضَلُ البَشَرِ بَعدَ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، وأحَقُّ بِالخِلافَةِ مِن جَميعِ المُسلِمينَ . ۲

۳۹۴۶.شرح نهج البلاغة :ما أقولُ في رَجُلٍ أقَرَّ لَهُ أعداؤُهُ وخُصومُهُ بِالفَضلِ ، ولَم يُمكِنهُم جَحدُ مَناقِبِهِ ، ولا كِتمانُ فَضائِلِهِ ، فَقَد عَلِمتَ أنَّهُ استَولى بَنو اُمَيَّةَ عَلى سُلطانِ الإِسلامِ في شَرقِ الأَرضِ وغَربِها ، وَاجتَهَدوا بِكُلِّ حيلَةٍ في إطفاءِ نورِهِ وَالتَّحريضِ عَلَيهِ ، ووَضعِ المَعايِبِ وَالمَثالِبِ لَهُ ، ولَعَنوهُ عَلى جَميعِ المَنابِرِ ، وتَوَعَّدوا مادِحيهِ ، بَل حَبَسوهُم وقَتَلوهُم ، ومَنَعوا مِن رِوايَةِ حَديثٍ يَتَضَمَّنُ لَهُ فَضيلَةً ، أو يَرفَعُ لَهُ ذِكرا ، حَتّى حَظَروا أن يُسَمّى أحَدٌ بِاسمِهِ ، فَما زادَهُ ذلِكَ إلّا رِفعَةً وسُمُوّا ، وكانَ كَالمِسكِ كُلَّما سُتِرَ انتَشَرَ عَرفُهُ ، وكُلَّما كُتِمَ تَضَوَّعَ نَشرُهُ ، وكَالشَّمسِ لا تُستَرُ بِالرّاحِ ، وكَضَوءِ النَّهارِ إن حُجِبَت عَنهُ عَينٌ واحِدَةٌ أدرَكَتهُ عُيونٌ كَثيرَةٌ .
وما أقولُ في رَجُلٍ تُعزى إلَيهِ كُلُّ فَضيلَةٍ ، وتَنتَهي إلَيهِ كُلُّ فِرقَةٍ ، وتَتَجاذَبُهُ كُلُّ طائِفَةٍ ، فَهُوَ رَئيسُ الفَضائِلِ ويَنبوعُها ، وأبو عُذرِها ، وسابِقُ مِضمارِها ، ومُجَلّي حَلبَتِها ، كُلُّ مَن بَزَغَ فيها بَعدَهُ فَمِنهُ أخَذَ ، ولَهُ اقتَفى ، وعَلى مِثالِهِ احتَذى . ۳

1.هو عزّ الدين أبو حامد ابن هبة اللّه بن محمّد بن محمّد بن الحسين بن أبي الحديد المدائني : أحد جهابذة العلماء وأثبات المؤرّخين ، ممّن نجم في العصر العبّاسي الثاني ، أزهى العصور الإسلاميّة إنتاجا وتأليفا . وكان فقيها اُصوليّا ، وله في ذلك مصنّفات معروفة مشهورة ، وكان متكلّما جدليّا نظّارا ، اصطنع مذهب الاعتزال ، وعلى أساسه جادل وناظر ، وحاجّ وناقش ، وله مع الأشعري والغزالي والرازي كتب ومواقف . وكان أديبا متضلّعا في فنون الأدب ، متقنا لعلوم اللسان . وكان شاعرا عذب المورد ، مشرق المعنى ، كما كان كاتبا بديع الإنشاء ، حسن الترسّل ، ناصع البيان ، وله مصنّفات كثيرة . ولد بالمدائن ونشأ بها وتلقّى عن شيوخها ، ودرس المذاهب الكلاميّة فيها ، ثمّ مال إلى مذهب الاعتزال ، وتوفّي سنة ۶۵۶ أو ۶۵۵ ق (راجع شرح نهج البلاغة : المقدّمة ص۱۳ ، سير أعلام النبلاء : ج۲۳ ص۳۷۲ الرقم۲۶۵) .

2.شرح نهج البلاغة : ج ۱ ص ۱۴۰ .

3.شرح نهج البلاغة : ج ۱ ص ۱۶ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 40456
صفحه از 551
پرینت  ارسال به