469
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9

۴۱۱۵. پيامبر خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله : اى على! تو ، برترين امّت من در فضل ، پيشتازترينِ آنان در اسلام آوردن ، داناترينِ آنان و پر بردبارترينِ آنانى .

۴۱۱۶. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از ابن يحيى ـ : در حالى كه على عليه ‏السلام در نماز صبح بود ، يكى از اِفراطيان ۱ ، ايشان را مخاطب ساخت و اين آيه را خواند : «قطعا به تو و به كسانى كه پيش از تو بودند ، وحى شده‏است: اگر شرك ورزى ، حتما كردارت تباه مى‏شود و مسلّما از زيانكاران خواهى شد» .
على عليه ‏السلام در حالى كه در نماز بود ، چنين پاسخ داد : «پس صبر كن كه وعده خدا حق است ، و زنهار تا كسانى كه يقين ندارند ، تو را به سبُكْ‏سرى وا ندارند» .

۴۱۱۷. شرح نهج البلاغة ـ به نقل از زُرارة بن اَعيَن ، از پدرش ، از امام باقر عليه ‏السلام ـ : على عليه ‏السلام هرگاه نماز صبح مى‏گزارد ، تعقيب نماز را تا طلوع خورشيد ، ادامه مى‏داد و آن گاه كه خورشيد طلوع مى‏كرد ، تهى‏دستان و بينوايان و ديگر مردم ، گِرد او جمع مى‏شدند و او به آنان دين و قرآن آموزش مى‏داد و در وقتى خاص ، از اين مجلس خود برمى‏خاست .
روزى هنگامى كه از اين مجلس بيرون آمده بود ، كسى از كنارش گذشت و كلمه‏اى زشت به او گفت (امام باقر عليه ‏السلام آن شخص را نام نبرد) . على عليه ‏السلام برگشت و به منبر رفت و دستور داد تا مردم را براى نماز فرا خوانند . خدا را سپاس گفت و او را ثنا كرد و بر پيامبرش درود فرستاد و فرمود : «اى مردم! هيچ چيزى پيش خدا دوست‏داشتنى‏تر و پرسودتر از بردبارى و دين‏شناسى پيشوا نيست و هيچ چيزى در پيش خدا ، ناخوشايندتر و پر زيان‏تر از نادانى و كودنىِ پيشوا نيست .
آگاه باشيد كه آن كه از درون خود ، پند دهنده‏اى ندارد ، از سوى خدا نگهدارنده‏اى برايش نيست . آگاه باشيد كه هر كس پيش وجدانش انصاف داشته باشد ، خداوند ، جز عزّت بر او نمى‏افزايد . آگاه باشيد كه فروتنى در اطاعت خدا ، از عزّت جويى در عصيان او به خداوند نزديك‏تر است» .
آن‏گاه فرمود : «آن كه چندى قبل سخن گفت ، كجاست؟».
آن شخص نتوانست انكار كند و گفت : اى امير مؤمنان! منم .
على عليه ‏السلام فرمود : «اگر بخواهم ، مى‏گويم» .
گفت : اگر ببخشى و درگذرى ، شايسته است كه شايسته گذشتى .
[ على عليه ‏السلام ]فرمود : «بخشيدم و درگذشتم» .
از محمّد بن على (امام باقر عليه ‏السلام ) پرسيده شد : على عليه ‏السلام مى‏خواست چه بگويد؟ فرمود : «مى‏خواست نَسَب او را نشان دهد» .

1.افرادى كه مخالفتشان با امام عليه ‏السلام به بدگويى و دشنام دهى كشيده بود . (م)


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
468

۴۱۱۵. عنه صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله : يا عَلِيُّ ، أنتَ أفضَلُ اُمَّتي فَضلاً ، وأقدَمُهُم سِلما ، وأكثَرُهُم عِلما ، وأوفَرُهُم حِلما . ۱

۴۱۱۶. المستدرك على الصحيحين عن أبي يحيى : نادى رَجُلٌ مِن الغالينَ عَلِيّا عليه ‏السلام وهُوَ فِي الصَّلاةِ ـ صَلاةِ الفَجرِ ـ فَقالَ : «وَ لَقَدْ أُوحِىَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَـسِرِينَ» ۲ .
فَأَجابَهُ عَلِيٌّ عليه ‏السلام وهُوَ فِي الصَّلاةِ : «فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ» ۳ . ۴

۴۱۱۷. شرح نهج البلاغة عن زرارة بن أعين عن أبيه عن الإمام الباقر عليه ‏السلام : كانَ عَلِيٌّ عليه ‏السلام إذا صَلَّى الفَجرَ لَم يَزَل مُعَقِّبا إلى أنَ تَطلُعَ الشَّمسُ ، فَإِذا طَلَعَتِ اجتَمَعَ إلَيهِ الفُقَراءُ وَالمَساكينُ وغَيرُهُم مِنَ النّاسِ ، فَيُعَلِّمُهُمُ الفِقهَ وَالقُرآنَ .
وكانَ لَهُ وَقتٌ يَقومُ فيهِ مِن مَجلِسِهِ ذلِكَ ، فَقامَ يَوما فَمَرَّ بِرَجُلٍ ، فَرَماهُ بِكَلِمَةِ هُجرٍ ـ قالَ : لَم يُسَمِّهِ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ عليه ‏السلام ـ فَرَجَعَ عَودَهُ عَلى بَدئِهِ حَتّى صَعِدَ المِنبَرَ ، وأمَرَ فَنودِيَ الصَّلاةَ جامِعَةً ، فَحَمِدَ اللّه‏َ وأثنى عَلَيهِ وصَلّى عَلى نَبِيِّهِ ثُمَّ قالَ :
أيُّهَا النّاسُ ، إنَّهُ لَيسَ شَيءٌ أحَبَّ إلَى اللّه‏ِ ولا أعَمَّ نَفعا مِن حِلمِ إمامٍ وفِقهِهِ ، ولا شَيءٌ أبغَضَ إلَى اللّه‏ِ ولا أعَمَّ ضَرَرا مِن جَهلِ إمامٍ وخُرقِهِ ۵ ، ألا وإنَّهُ مَن لَم يَكُن
لَهُ مِن نَفسِهِ واعِظٌ لَم يَكُن لَهُ مِنَ اللّه‏ِ حافِظٌ ، ألا وإنَّهُ مَن أنصَفَ مِن نَفسِهِ لَم يَزِدهُ اللّه‏ُ إلّا عِزّا ، ألا وإنَّ الذُّلَّ في طاعَةِ اللّه‏ِ أقرَبُ إلَى اللّه‏ِ مِنَ التَّعَزُّزِ في مَعصِيَتِهِ .
ثُمَّ قالَ : أينَ المُتَكَلِّمُ آنِفا ! فَلَم يَستَطِعِ الإِنكارَ ، فَقالَ : ها أنَاذا يا أميرَ المُؤمِنينَ .
فَقالَ : أما إنّي لَو أشاءُ لَقُلتُ . فَقالَ : إن تَعفُ وتَصفَح فَأَنتَ أهلُ ذلِكَ . قالَ : قَد عَفَوتُ وصَفَحتُ .
فَقيلَ لِمُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ عليه ‏السلام : ما أرادَ أن يَقولَ ؟ قالَ : أرادَ أن يَنسُبَهُ . ۶

1.الأمالي للصدوق : ص ۱۰۱ ح ۷۷ عن مقاتل بن سليمان عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم ‏السلام ، روضة الواعظين : ص ۱۱۵ .

2.الروم : ۶۰ .

3.الزمر : ۶۵ .

4.المستدرك على الصحيحين : ج ۳ ص ۱۵۸ ح ۴۷۰۴ ، السنن الكبرى : ج ۲ ص ۳۴۸ ح ۳۳۲۷ ، تفسير الطبري : ج ۱۱ الجزء ۲۱ ص ۵۹ عن عليّ بن ربيعة وقتادة ، تاريخ الطبري : ج ۵ ص ۷۳ عن القاسم بن الوليد و ص ۷۴ عن أبي رزين وكلاهما نحوه ، البداية والنهاية : ج ۷ ص ۲۸۲ عن الشافعي وفي الأربعة الأخيرة «الخوارج» بدل «الغالين» وراجع المصنّف لابن أبي شيبة : ج ۸ ص ۷۳۱ ح ۱۱ .

5.الخُرْق : الجهل والحمق (لسان العرب : ج ۱۰ ص ۷۵ «خرق») .

6.شرح نهج البلاغة : ج ۴ ص ۱۰۹ ؛ بحار الأنوار : ج ۴۱ ص ۱۳۲ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 40406
صفحه از 551
پرینت  ارسال به