201
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9

۹ / ۲۲

نَسايى ۱

۳۹۸۹.فتح البارى :احمد [ بن حنبل] ، اسماعيل قاضى ، نَسايى و ابو على نيشابورى گفته اند : به مقدارى كه حديثِ با سند صحيح درباره على عليه السلام آمده ، در حقّ هيچ يك از اصحاب نيامده است.

۹ / ۲۳

نَظّام ۲

۳۹۹۰.الأمالى ، طوسىـ به نقل از جاحظ (عمرو بن بحر) ـ: از نظّام شنيدم كه مى گفت : على بن ابى طالب ، براى متكلّم ، گرفتارى است. اگر حقّش را كاملاً ادا كند ، گرفتار غلوّمى شود و اگر حقّش را كم گذارَد ، گناه كرده است، و حدّ وسط [ درباره او] ، بسيار دقيقْ وزن ، تيز بيان و دشوارياب است ، جز براى شخص زيرك و باهوش.

1.ابو عبد الرحمان احمد بن شعيب بن على بن سنان نسايى ، نويسنده السنن ، در سال ۲۱۵ق ، در نسا[ى ماوراء النهر ]به دنيا آمد. محمّد بن موسى مأمونى گفته : از افرادى شنيدم كه بر ابو عبد الرحمان نسايى در نگارش كتاب الخصائص ، درباره على عليه السلام و ترك نگاشتن فضايل شيخين ، خرده مى گرفتند. جريان را به وى گفتم. در پاسخ گفت : وارد دمشق شدم و در آن جا روىْ برگردانندگان از على عليه السلام بسيار بودند و من كتاب الخصائص را نوشتم ، به اميد آن كه خداوند ، آنان را هدايت كند. وى سپس كتاب فضائل الصحابة را نوشت. به وى گفته شد : آيا فضايل معاويه را نمى نويسى؟ گفت : چه بنويسم؟ آيا حديث : «خدايا! شكمش را سير نكن» را بنويسم؟! پرسش كننده ، ساكت شد. ابو عبد اللّه ابن منده از حمزه عقبى مصرى و ديگران روايت كرده اند كه نسايى در اواخر عمرش از مصر خارج شد و به دمشق رفت . در آن جا از وى درباره معاويه و آنچه كه در فضيلت وى وارد شده ، پرسيدند. گفت : در حدّى نيست كه با كسى سنجيده شود تا تفضيلى برايش باشد. راوى گفت : همواره از جمعشان دورش مى كردند تا آن كه او را از مسجد ، بيرون كردند . آن گاه ، به مكّه فرستاده شد و در آن جا درگذشت . وى چنين گفته ؛ ولى درستْ آن است كه او را به رَمله بردند و درگذشتش در سال ۳۰۳ق ، بود (ر. ك: تهذيب التهذيب: ج ۱ ص ۹۳ ش ۶۶ ، سير أعلام النبلاء : ج ۱۴ ص ۱۲۵ ش ۲۶۷) .

2.ابو اسحاق ابراهيم بن سيّار بن هانى نظّام بصرى ، از بزرگان معتزله است. وى شاعرى اديب و بليغ بود و يكى از زِبَردستان متكلّمان به شمار مى رفت و در فلسفه و اعتزال ، آثار فراوانى دارد. در زمان خلافت معتصم و يا واثق عبّاسى ، در سال دويست و بيست و اندى درگذشت (ر . ك : لسان الميزان : ج ۱ ص ۶۷ ش۱۷۳ ، إكمال الكمال : ج ۷ ص ۳۵۷ ، سير أعلام النبلاء : ج ۱۰ ص ۵۴۱ ش ۱۷۲) .


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
200

۹ / ۲۲

النِّسائِيُّ ۱

۳۹۸۹.فتح الباري :قالَ أحمَدُ وإسماعيلُ القاضي وَالنِّسائِيُّ وأبو عَلِيٍّ النَّيسابورِيُّ : لَم يَرِد في حَقِّ أحَدٍ مِنَ الصَّحابَةِ بِالأَسانيدِ الجِيادِ أكثَرُ مِمّا جاءَ في عَلِيٍّ . ۲

۹ / ۲۳

النَّظّامُ ۳

۳۹۹۰.الأمالي للطوسي عن الجاحظ عمرو بن بحر :سَمِعتُ النَّظّامَ يَقولُ : عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام مِحنَةٌ عَلَى المُتَكَلِّمِ ، إن وَفاهُ حَقَّهُ غَلا ، وإن بَخَسَهُ حَقَّهُ أساءَ ، وَالمَنزِلَةُ الوُسطى دَقيقَةُ الوَزنِ ، حادَّةُ اللِّسانِ ، صَعبَةُ التَّرَقّي ، إلّا عَلَى الحاذِقِ الذِّكِيِّ . ۴

1.أبوعبدالرحمن أحمد بن شعيب بن عليّبن سنان النسائي : صاحب السنن ، ولد بنسا في سنة ۲۱۵ ه . قال محمّد بن موسى المأموني : سمعت قوما ينكرون على أبي عبد الرحمن النسائي كتاب الخصائص لعليّ عليه السلام وتركه تصنيف فضائل الشيخين فذكرت له ذلك ، فقال : دخلت دمشق والمنحرف بها عن عليّ كثير فصنّفت كتاب : الخصائص رجوت أن يهديهم اللّه تعالى ، ثمّ إنّه صنّف بعد ذلك فضائل الصحابة فقيل له ـ وأنا أسمع ـ : أ لا تُخرج فضائل معاوية؟ فقال : أيّ شيء اُخرج؟ ! حديث : «اللهمّ لا تُشبع بطنه»؟ ! فسكت السائل . روى أبو عبد اللّه بن مندة عن حمزة العقبي المصري وغيره ، أنّ النسائي خرج من مصر في آخر عمره إلى دمشق فسئل بها عن معاوية وما جاء في فضائله ، فقال : لا يرضى رأسا برأس حتى يفضّل!! قال : فما زالوا يدفعون في حضنيه حتى اُخرج من المسجد ، ثمّ حمل إلى مكّة فتوفّي بها . كذا قال ، وصوابه : إلى الرملة . وكانت وفاته سنة ۳۰۳ ه (راجع تهذيب التهذيب : ج ۱ ص ۹۳ الرقم ۶۶ وسير أعلام النبلاء : ج ۱۴ ص ۱۲۵ الرقم ۶۷) .

2.فتح الباري : ج ۷ ص ۷۱ ، الصواعق المحرقة : ص ۱۲۰ وفيه «الحسان» بدل «الجياد» وليس فيه «أحمد» .

3.إبراهيم بن سيّار بن هاني النظّام ، أبو إسحاق البصري : من رؤوس المعتزلة . وكان شاعرا أديبا بليغا . كان أحد فرسان المتكلّمين . وله كتب كثيرة في الاعتزال والفلسفة . مات في خلافة المعتصم أو الواثق سنة بضع وعشرين ومائتين (راجع لسان الميزان : ج ۱ ص ۶۷ الرقم ۱۷۳ وإكمال الكمال : ج ۷ ص ۳۵۷ وسير أعلام النبلاء : ج ۱۰ ص ۵۴۱ الرقم ۱۷۲) .

4.الأمالي للطوسي: ص۵۸۸ ح۱۲۱۸، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۳ ص ۲۱۴ وفيه «الشان» و «الدين» بدل «اللسان» و «الذكي» ، جامع الأحاديث للقمّي : ص ۲۶۲ وفيه «حقيقة الوزر» بدل «دقيقة الوزن» .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 40129
صفحه از 551
پرینت  ارسال به