131
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9

۹ / ۱۲

خليل بن احمد ۱

۳۹۷۲.الأمالى ، طوسىـ به نقل از محمّد بن سلام جُمحى ـ: يونس بن حبيب نحوى ـ كه گرايش عثمانى داشت ـ ، به من خبر داد كه به خليل بن احمد گفتم : مى خواهم مسئله اى را از تو بپرسم. آيا آن را مخفى نگه خواهى داشت؟
گفت : حرف تو دليل بر اين است كه پاسخ پرسشت شديدتر از خودِ پرسش است. بنابراين ، [ بگو آيا] تو هم آن را مخفى خواهى داشت؟
گفتم : آرى ، تا زمانى كه زنده اى.
گفت : بپرس.
گفتم : چرا اصحاب پيامبر خدا و خويشانشان ، همچون پسران يك مادر به نظر مى رسند و على بن ابى طالب از بين آنان ، مثل فرزند هَووست؟
گفت : اين پرسش از كجا مايه مى گيرد؟
گفتم : تو وعده دادى كه پاسخ بدهى.
گفت : و تو ضمانت دادى كه آن را پنهان دارى.
گفتم : تا زمانى كه زنده اى .
گفت : چون در اسلام آوردن بر آنان پيشى گرفته بود و در دانش ، از آنان برتر بود. در شرافت ، والاتر از آنان ، و در زهد ، برتر ، و در جهاد ، پُر سابقه تر بود. بنا بر اين ، به وى حسادت ورزيدند و مردم ، به همگون ها و هم رديف هاى خود ، علاقه مندترند تا به كسانى كه با آنان فرق دارند. اين را بدان.

1.ابو عبد الرحمان خليل بن احمد فَراهيدى بصرى ، يكى از بزرگان است . سيبويه و نضر بن شميل و ديگران ، نحو را از وى آموختند ... وى نخستين كسى است كه دانش عروض را استخراج كرد و اشعار عرب را در آن عروض ، منحصر ساخت. در لغت، كتاب العين را دارد. ابن حبّان ، وى را موثّق شمرده است. در سال ۱۰۰ ق ، به دنيا آمد و در سال ۱۷۵ ق ، درگذشت. گفته شده كه در سال صد و شصت و اندى درگذشته است (ر. ك: سير أعلام النبلاء: ج ۷ ص ۴۲۹ ش۱۶۱ ، تهذيب الكمال : ج ۸ ص ۳۳۰ ش۱۷۲۵ ، تهذيب التهذيب : ج ۲ ص ۱۰۱ ش۲۰۶۵).


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
130

۹ / ۱۲

الخَليلُ بنُ أحمَدَ ۱

۳۹۷۲.الأمالي للطوسي عن محمّد بن سلام الجمحي :حَدَّثَني يونُسُ بنُ حَبيبٍ النَّحوِيُّ ـ وكانَ عُثمانِيّا ـ قالَ : قُلتُ لِلخَليلِ بنِ أحمَدَ : اُريدُ أن أسأَلَكَ عَن مَسأَلَةٍ ، فَتَكتُمُها عَلَيَّ ؟ قالَ : إنَّ قَولَكَ يَدُلُّ عَلى أنَّ الجَوابَ أغلَظُ مِنَ السُّؤالِ ، فَتَكتُمُهُ أنتَ أيضا ؟ قالَ : قُلتُ : نَعَم ، أيّامَ حَياتِكَ .قالَ : سَل .
قالَ : قُلتُ : ما بالُ أصحابِ رَسولِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ وآلِهِ ورَحِمِهِم كَأَنَّهُم كُلَّهُم بَنو اُمٍّ واحِدَةٍ وعَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام مِن بَينِهِم كَأَنَّهُ ابنُ عَلَّةٍ ۲ ؟
قالَ مِن أينَ لَكَ هذَا السُّؤالُ ؟ قالَ : قُلتُ : قَد وَعَدتَنِي الجَوابَ . قالَ : وقَد ضَمِنتَ الكِتمانَ قالَ : قُلتُ : أيّامَ حَياتِكَ ، فَقالَ :
إنَّ عَلِيّا عليه السلام تَقَدَّمَهُم إسلاما ، وفاقَهُم عِلما ، وبَذَّهُم ۳ شَرَفا ، ورَجَحَهُم زُهدا ، وطالَهُم جِهادا ، فَحَسَدوهُ ، وَالنّاسُ إلى أشكالِهِم وأشباهِهِم أميَلُ مِنهُم إلى مَن بانَ مِنهُم ، فَافهَم . ۴

1.أبو عبد الرحمن الخليل بن أحمد الفراهيدي البصري : أحد الأعلام ، أخذ عنه سيبويه النحو ، والنضر بن شميل و . .. وهو أوّل من استخرج العروض وحصر أشعار العرب بها . له كتاب العين في اللغة . وثّقه ابن حبّان . ولد سنة ۱۰۰ ه وتوفّي سنة ۱۷۵ ه وقيل : سنة نيّف وستّين ومائة (راجع سير أعلام النبلاء : ج ۷ ص ۴۲۹ الرقم ۱۶۱ وتهذيب الكمال : ج ۸ ص ۳۳۰ الرقم ۱۷۲۵ وتهذيب التهذيب : ج ۲ ص ۱۰۱ الرقم ۲۰۶۵) .

2.العلّة : الضرّة ، وبنو العلّات : بنو رجل واحد من اُمّهات شتّى (لسان العرب : ج ۱۱ ص ۴۷۰ «علل») .

3.بذّه : علاه وفاقه (لسان العرب : ج ۳ ص ۴۷۷ «بذذ») .

4.الأمالي للطوسي : ص ۶۰۸ ح ۱۲۵۶ ، تنبيه الخواطر : ج ۲ ص ۷۶ ، كشف الغمّة : ج ۲ ص ۳۷ وليس فيه «فحسدوه» ، تنقيح المقال : ج ۱ ص ۴۰۳ الرقم ۳۷۶۹ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج9
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 40042
صفحه از 551
پرینت  ارسال به