561
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج7

۱ / ۱۴

آن كه دارايى اش را شب و روز، نهان و آشكارا انفاق مى كند

قرآن

«كسانى كه اموال خود را شب و روز، و نهان و آشكارا انفاق مى كنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود؛ و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين مى شوند» .

حديث

۳۱۴۰.المعجم الكبيرـ به نقل از ابن عبّاس، درباره سخن خداوند عز و جل : «كسانى كه اموال خود را شب و روز، و نهان و آشكارا انفاق مى كنند» ـ: [ اين آيه ]درباره على بن ابى طالب عليه السلام نازل شده است. چهار درهم نزد وى بود. در شب، يك درهم و در روز، يك درهم، در نهان، يك درهم و در آشكار، يك درهم بخشيد.

۳۱۴۱.تفسير العياشىـ به نقل از ابو اسحاق ـ: على بن ابى طالب عليه السلام ، تنها چهار درهم، و نه بيشتر، داشت. درهمى در شب و درهمى در روز، درهمى در نهان و درهمى در آشكار، صدقه داد. اين خبر به پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد. فرمود : «اى على ! چه چيزى تو را بر اين كار وا داشت؟». على عليه السلام گفت : دستيابى به وعده خداوند.
پس خداوند، آيه «كسانى كه اموال خود را شب و روز، و نهان و آشكارا انفاق مى كنند» را فرو فرستاد.

۳۱۴۲.تفسير الفخر الرازىـ در تفسير همين آيه ـ: درباره شأن نزول آن، چند وجه آمده است :
اوّل : هنگامى كه سخن خداوند : «[ اين صدقات ]براى آن [ دسته از ]نيازمندانى است كه در راه خدا فرو مانده اند» ، نازل شد، عبد الرحمان بن عوف، چند دينار براى اصحاب صُفّه فرستاد و على عليه السلام ، شبانگاهان يك بارِ شتر خرما فرستاد، و دوست داشتنى ترين دو صدقه در نزد خداوند، صدقه وى بود و خداوند، اين آيه را فرو فرستاد. پس صدقه شبانگاهان، كامل تر است.
دوم : ابن عبّاس گفت كه على عليه السلام ، بيش از چهار درهم نداشت. درهمى در شب و درهمى در روز، درهمى در نهان و درهمى آشكارا صدقه داد. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «چه چيزى تو را بر اين كار وا داشت؟». گفت : تا سزاوار چيزى باشم كه پروردگارم وعده داده است . فرمود : «سزاوار آنى» و خداوند، اين آيه را فرو فرستاد.


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج7
560

۱ / ۱۴

الَّذي يُنفِقُ مالَهُ بِاللَّيلِ وَالنَّهارِ سِرّا وعَلانِيَةً

الكتاب

« الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَ لَهُم بِالَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ » . ۱

الحديث

۳۱۴۰.المعجم الكبير عن ابن عبّاسـ في قَولِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ : «الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَ لَهُم بِالَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً» ـ: نَزَلَت في عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ ، كانَت عِندَهُ أربَعَةُ دَراهِمَ ، فَأَنفَقَ بِاللَّيلِ واحِدا ، وبِالنَّهارِ واحِدا ، وفِي السِّرِّ واحِدا ، وفِي العَلانِيَةِ واحِدا . ۲

۳۱۴۱.تفسير العيّاشي عن أبي إسحاق :كانَ لِعَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام أربَعَةُ دَراهِمَ لَم يَملِك غَيرَها ، فَتَصَدَّقَ بِدِرهَمٍ لَيلاً ، وبِدِرهَمٍ نَهارا ، وبِدِرهَمٍ سِرّا ، وبِدِرهَمٍ عَلانِيَةً ، فَبَلَغَ ذلِكَ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله فَقالَ : يا عَلِيُّ ، ما حَمَلَكَ عَلى ما صَنَعتَ ؟ قالَ عليه السلام : إنجازُ مَوعودِ اللّهِ .
فَأَنزَلَ اللّهُ : «الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَ لَهُم بِالَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً» الآيَةَ . ۳

۳۱۴۲.تفسير الفخر الرازيـ في تَفسيرِ الآيَةِ الكَريمَةِ ـ: في سَبَبِ النُّزولِ وُجوهٌ :
الأَوَّلُ : لَمّا نَزَلَ قَولُهُ تَعالى : «لِلْفُقَرَآءِ الَّذِينَ أُحْصِرُواْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ» ۴ بَعَثَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ عَوفٍ إلى أصحابِ الصُّفَّةِ بِدَنانيرَ ، وَبَعَثَ عَلِيٌّ عليه السلام بِوَسقٍ ۵ مِن تَمرٍ لَيلاً ، فَكانَ أحَبَّ الصَّدَقَتَينِ إلَى اللّهِ تَعالى صَدَقَتُهُ ، فَنَزَلَت هذِهِ الآيَةُ ، فَصَدَقَةُ اللَّيلِ كانَت أكمَلَ .
وَالثّاني : قالَ ابنُ عَبّاسٍ : إنَّ عَلِيّا عليه السلام ما كانَ يَملِكُ غَيرَ أربَعَةِ دَراهِمَ ، فَتَصَدَّقَ بِدِرهَمٍ لَيلاً ، وبِدِرهَمٍ نَهارا ، وبِدِرهَمٍ سِرّا ، وبِدِرهَمٍ عَلانِيَةً ، فَقالَ صلى الله عليه و آله : ما حَمَلَكَ عَلى هذا ؟ فَقالَ : أن أستَوجِبَ ما وَعَدَني رَبّي ، فَقالَ صلى الله عليه و آله : لَكَ ذلِكَ . فَأَنزَلَ اللّهُ تَعالى هذِهِ الآيَةَ . ۶

1.البقرة : ۲۷۴ .

2.المعجم الكبير : ج۱۱ ص۸۰ ح۱۱۱۶۴ ، تاريخ دمشق: ج۴۲ ص ۳۵۸ وأيضا في نفس الصفحة عن مجاهد ، اُسد الغابة : ج ۴ ص ۹۹ الرقم ۳۷۸۹ ، الكشّاف : ج ۱ ص ۱۶۴ نحوه ، تفسير ابن كثير : ج ۱ ص ۴۸۲ عن مجاهد ، الصواعق المحرقة : ص ۱۳۱ ، المناقب لابن المغازلي : ص ۲۸۰ ح ۳۲۵ ؛ تفسير الحبري : ص ۲۴۳ ح ۱۰ وفيه «أربعة دنانير» بدل «أربعة دراهم» ، تفسير فرات : ص ۷۱ ح ۴۲ و ص ۷۲ ح ۴۴ عن مجاهد و ح ۴۵ عن أبي عبد الرحمن السلمي والأربعة الأخيرة نحوه .

3.تفسير العيّاشي : ج ۱ ص ۱۵۱ ح ۵۰۲ ، بحار الأنوار : ج ۴۱ ص ۳۵ ح ۱۱ .

4.البقرة : ۲۷۳ .

5.الوَسْق ـ بالفتح ـ : ستّون صاعا ، والصاع مكيال يسع أربعة أمداد (النهاية : ج ۵ ص ۱۸۵ «وسق» و ج ۳ ص ۶۰ «صوع») .

6.تفسير الفخر الرازي : ج ۷ ص ۹۰ ، ذخائر العقبى : ص ۱۵۸ وفيه من «قال ابن عبّاس . ..» .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج7
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 35042
صفحه از 580
پرینت  ارسال به