13
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6

۲۴۶۹.الكافىـ به نقل از مالك بن اَعيَن ـ: در صِفّين ، امير مؤمنان ـ درودهاى خدا بر او باد ـ سپاهيان را برانگيخته ، مى فرمود : «همانا خداوند عز و جل شما را به تجارتى ره نموده است كه از عذابى دردناك ، نجاتتان بخشد و در آستانه خير قرارتان دهد . [ او ، شما را به ]ايمان به خدا و جهاد در راهش [ ره نموده ]و پاداش خويش را آمرزشِ گناه و [ تدارك بخشِ ]جايگاه هايى پاكيزه در بهشت هاى برين ساخته است.همو عز و جل فرموده: «همانا خداوند ، دوستار كسانى است كه در راهش ، صفْ آراسته ، نبرد مى كنند ، گويى بنيانى از سُرب هستند» .
پس صف هاتان را چون بنيانى سُربى بياراييد ، زرهپوشان را پيش گماريد و بى زرهان را پشت سر قرار دهيد و دندان ها را به هم بفشاريد ، كه اين [ شيوه ]براى حفظ سرها از تيغه شمشيرها سودمندتر است . نيزه ها را چنان در اختيار گيريد ، كه آسان تر به حركت درآيد و نگاه ها را به زير اندازيد ، كه شما را دليرتر مى سازد و دل ها را آرام تر مى كند و صداها را فرو بَريد ، كه سستى را دورتر مى راند و با وقارْ سازگارتر است و پرچم هاتان را خَم نكنيد و [ از معركه ]بيرون نبريد و آنها را جز به دليرانتان نسپاريد ، كه [ افرادِ ]بازدارنده شما از پيشامدِ ناگوار ، و بردبار به گاهِ فرو باريدن بلاهاى حقيقى ، [ همين] نگاهبانانِ پايدار هستند ...
و بدانيد كه همين نگاهبانان پايدارند كه پرچم هاشان را در برگرفته ، به خود مى فشارند و پيرامون وفرا پشت و پيشاپيشِ آنها سير مى كنند و آنها را از دست نمى دهند . نه از آنها پس مى افتند كه واگذارشان كنند ، و نه از آنها پيشى مى گيرند كه تنهاشان گذارند .
خداوند رحمت آورَد بر كسى كه با جان خويش ، برادرش را يارى كند و حريفش را به برادرش وانگذارد تا هم حريف وى و هم حريف برادرش [ بر آن برادر ]يكجا يورش برند و از اين رهگذر ، سرزنش نصيب خويش سازد و به فرومايگى درافتد .
و چگونه چنين نباشد ، حال آن كه آن برادر با دو تن نبرد مى كند و او دست از نبرد شسته ، حريفش را با برادرش تنها نهاده ، خود از وى گريخته ، به او مى نگرد؟ و هر كه چنين كند ، خداوند بر او خشم مى گيرد . پس خويشتن را در معرض خشم خداوند عز و جل قرار ندهيد ، كه گذارِ شما به سوى خداوند است و همو فرموده است : «اگر از مرگ يا قتل بگريزيد ، آن گريز هرگز سودتان نمى بخشد و آن گاه ، جز اندكى ، [ از زندگى ]بهره نمى گيريد» .
سوگند به خدا ، اگر از شمشيرهاى دنيا بگريزيد ، از شمشيرهاى آخرت نمى توانيد گريخت . پس ، از پايدارى و راستى مدد جوييد كه پيروزى ، تنها در پى پايدارى فرود مى آيد ؛ و براى خدا ، چنان كه حقّ اوست ، جهاد كنيد ، و هيچ نيرويى نيست ، جز با اتّكا به خداوند!» .


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6
12

۲۴۶۹.الكافي عن مالك بن أعين :حَرَّضَ أميرُ المُؤمِنينَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ النّاسَ بِصِفّينَ فَقالَ :
إنَّ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ دَلَّكُم عَلى تِجارَةٍ تُنجيكُم مِن عَذابٍ أليمٍ ، وتُشفي بِكُم عَلَى الخَيرِ : الإِيمانِ بِاللّهِ وَالجِهادِ في سَبيلِ اللّهِ ، وجَعَلَ ثَوابَهُ مَغفِرَةً لِلذَّنبِ ، ومساكِنَ طَيِّبَةً في جَنّاتِ عَدنٍ ، وقالَ عَزَّ وجَلَّ : «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَـتِلُونَ فِى سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُم بُنْيَـنٌ مَّرْصُوصٌ» ۱ .
فَسَوّوا صُفوفَكُم كَالبُنيانِ المَرصوصِ ، فَقَدِّمُوا الدَّارِعَ وأخِّرُوا الحاسِرَ ، وعَضّوا عَلَى النَّواجِذِ ؛ فَإِنَّهُ أنبى لِلسُّيوفِ عَنِ الهامِ ۲ ، وَالتَووا عَلى أطرافِ الرِّماحِ ؛ فَإِنَّهُ أموَرُ ۳ لِلأَسِنَّةِ ، وغُضُّوا الأَبصارَ ؛ فَإِنَّهُ أربَطُ لِلجَأشِ وأسكَنُ لِلقُلوبِ ، وأميتُوا الأَصواتَ ؛ فَإِنَّهُ أطرَدُ لِلفَشَلِ وأولى بِالوَقارِ ، ولا تَميلوا بِراياتِكُم ، ولا تُزيلوها ، ولا تَجعَلوها إلّا مَعَ شُجعانِكُم ؛ فَإِنَّ المانِعَ لِلذِّمارِ ، وَالصّابِرَ عِندَ نُزولِ الحَقائِقِ ، هُم أهلُ الحِفاظِ ...
وَاعلَموا أنَّ أهلَ الحِفاظِ هُمُ الَّذينَ يَحُفّونَ بِراياتِهِم ويَكتَنِفونَها ويَصيرونَ حِفافَيها ووَراءَها وأمامَها ، ولا يُضَيِّعونَها ؛ لا يَتَأَخَّرونَ عَنها فَيُسلِموها ، ولا يَتَقَدَّمونَ عَلَيها فَيُفرِدوها .
رَحِمَ اللّهُ امرَأً واسى أخاهُ بِنَفسِهِ ، ولَم يَكِل قِرنَهُ إلى أخيهِ فَيَجتَمِعَ قِرنُهُ وقِرنُ أخيهِ ، فَيَكتَسِبَ بِذلِكَ اللّائِمَةَ ، ويَأتِيَ بِدَناءَةٍ ، وكَيفَ لا يَكونُ كَذلِكَ وهُوَ يُقاتِلُ الاِثنَينِ ؟ ! وهذا مُمسِكٌ يَدَهُ قَد خَلّى قِرنَهُ عَلى أخيهِ هارِبا مِنهُ يَنظُرُ إلَيهِ ، وهذا فَمَن يَفعَلهُ يَمقُتهُ اللّهُ ، فَلا تَعَرَّضوا لِمَقتِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ فَإِنَّما مَمَرُّكُم إلَى اللّهِ ، وقَد قالَ اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ : «لَن يَنفَعَكُمُ الْفِرَارُ إِن فَرَرْتُم مِّنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَ إِذًا لَا تُمَتَّعُونَ إِلَا قَلِيلاً» ۴ .
وَايمُ اللّهِ ، لَئِن فَرَرتُم مِن سُيوفِ العاجِلَةِ لا تَسلَمونَ مِن سُيوفِ الآجِلَةِ ، فَاستَعينوا بِالصَّبرِ وَالصِّدقِ ؛ فَإِنَّما يَنزِلُ النَّصرُ بَعدَ الصَّبرِ ، فَجاهِدوا فِي اللّهِ حَقَّ جِهادِهِ ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ . ۵

1.الصفّ : ۴ .

2.في المصدر : «أنبأ للسيوف على الهام» ، والصحيح ما أثبتناه كما في بحار الأنوار نقلاً عن الكافي .

3.مَارَ الشيء مَوْرا : اضطرب وتحرّك (لسان العرب : ج ۵ ص ۱۸۶ «مور») .

4.الأحزاب : ۱۶ .

5.الكافي : ج ۵ ص ۳۹ ح ۴ ، نهج البلاغة : الخطبة ۱۲۴ وفيه من «فقدّموا الدارع . . .» ، وقعة صفّين : ص ۲۳۵ عن عبد الرحيم بن عبد الرحمن عن أبيه ، بحار الأنوار : ج ۳۲ ص ۵۶۲ ح ۴۶۸ ؛ تاريخ الطبري : ج ۵ ص ۱۶ عن أبي عمرة الأنصاري وكلّها نحوه .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32666
صفحه از 604
پرینت  ارسال به