خطر عُجْب

عُجْب درميان بيمارى هاى اخلاقى خطرناك ترين آنهاست . اين ويژگى اگر در كسى پيشروى كند ، غيرقابل علاج خواهد بود و هلاكت را درپى خواهد داشت . كلام امام صادق عليه السلام نشانگر اين حقيقت است :
مَن اُعجِبَ بِنَفسِهِ هَلَكَ ، ومَن اُعجِبَ بِرَأيِهِ هَلَكَ ، وإنَّ عيسَى بنَ مَريَمَ قالَ : داوَيتُ المَرضى فَشَفَيتُهُم بِإِذنِ اللّهِ، وأبرَأتُ الأَكمَهَ وَالأَبرَصَ بِإِذنِ اللّهِ ، وَعالَجْتُ المَوتى وأحيَيتُهم بِإذِنِ اللّه و عالَجتُ الأَحمَقَ؛ فَلَم أقدِر عَلى إصلاحِهِ ! فَقيلَ : يا روحَ اللّهِ ! ومَا الأَحمَقُ ؟ قالَ : المُعجَبُ بِرَأيِهِ ونَفسِهِ ، الَّذي يَرَى الفَضلَ كُلَّهُ لَهُ لا عَلَيهِ ، و يوجِبُ الحَقَّ كُلَّهُ لِنَفسِهِ و لا يوجِبُ عَلَيها حَقّا ؛ فَذاكَ الأَحمَقُ الَّذي لا حيلَةَ في مُداواتِهِ . ^۱ هر كس به خود خوشبين شود ، نابود مى گردد . هر كس به ديدگاه خود خوشبين گردد، نابود مى شود. عيسى بن مريم فرمود: به مداواى بيماران پرداختم و به اذن خدا مداوايشان كردم و پيسى و جزام را به اذن خدا معالجه كردم ، به مداواى مرده پرداختم و به اذن خدا زنده اش ساختم ، به مداواى احمق [ نيز] دست زدم؛ ولى در اصلاح او ناتوان گشتم. گفته شد: اى روح خدا! احمق كيست؟ فرمود: آن كه به خود و ديدگاهش خوشبين است. آن كه همه خوبى ها را براى خود مى بيند و همه حق را براى خود مى داند و براى هيچ كس عليه خود حقّى را نمى پذيرد . اين همان احمقى است كه براى مداوايش راهى نيست .
امام خمينى ـ رضوان اللّه تعالى عليه ـ در سفارشى به فرزندش فرموده است :
فرزندم! از خودخواهى و خودبينى به در آى كه اين ، ارث شيطان است كه به واسطه خودبينى و خودخواهى از امر خداى تعالى به خضوع براى ولىّ و صفىّ او ـ

ريشه در جهل و دنياگرايى در لباس دين دارد ـ شكستن پايه هاى نظام اسلامى است . اكنون اندكى مشروح تر ، شاخه هاى اين شجره را برشماريم :

يك . عُجْب (خودپسندى)

نخستين شاخه تَعَمُّق (تندروى) و تنسُّك هاى جاهلانه ، خود بزرگ بينى و خودپسندى (عُجب) است . قُرّاء به دليل افراط در تعبّد و تنسّك و اين افراط را ارزشى مهم تلقى كردن ، به اين بيمارى زشت گرفتار آمدند و بر اثر اين بيمارى چنين پنداشتند كه هيچ كس بهتر از آنها نيست . چنين است كه پيامبر صلى الله عليه و آله در مقامى براى آن كه درون ناپيداى يكى از آنان را در پيش ديدش بنهد، از او پرسيد :
أ قُلتَ فى نَفسِكَ حينَ وَقَفتَ عَلَى المَجلِسِ : «لَيسَ فِى القَومِ خَيرٌ مِنّى»؟
قالَ : نَعَم . ^۱ آيا وقتى وارد مجلس شدى پيش خود گفتى كه: «در بين جمع ، بهتر از من كسى نيست؟» .
گفت: آرى .
حضرت مى خواست بدو نشان دهد كه به بيمارىِ خودبزرگ بينى و خودپسندى مبتلاست . و در باره او و همانندهايش فرمود :
إنَّ فيكُم قَوما يَدأَبونَ ويَعمَلونَ حَتّى يُعجِبُوا النّاسَ وتُعجِبَهُم أنفُسُهُم . ^۲ بين شما گروهى هستند كه پشت كار را مى گيرند و كار انجام مى دهند ، به گونه اى كه مردم را به شگفتى وا مى دارند و خود نيز مغرور مى گردند .