283
دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج5

۱ / ۲

محلّ نبرد

صِفّين ، مكانى است نزديك شهر رَقَّه ۱ و در كناره غربى فرات ، ميان رَقَّه و بالس ۲ . فاصله ميان دمشق و رقَّه ـ كه صفّين از توابع آن است ـ ۵۵۰ كيلومتراست.

۱ / ۳

تعداد شركت كنندگان در نبرد

رقم هاى متفاوتى درباره سپاه امام على عليه السلام و معاويه ذكره شده است. شايد اختلاف رقم ها بدان برگردد كه برخى از تاريخ نويسان ، تنها عدد رزمندگان را گزارش كرده اند و برخى شمار خدمت گزاران و بردگان را هم بدان افزوده اند و گروهِ ديگرى تمام همراهان سپاه ، يعنى زنان و كودكان و گروه هاى پشتيبان (آورندگان آذوقه) را نيز بر آن افزوده اند.
متون تاريخى اشاره دارند كه سپاه امام على عليه السلام به يكصد وبيست هزار يا يكصد و پنجاه هزار يا ۹۵ هزار يا بيش از يكصد هزار يا بيش از پنجاه هزار نفر مى رسيد (با اختلافى كه ميان آنها وجود دارد)؛ ليكن رأى مشهورْ آن است كه تعداد سپاه امام عليه السلام نود هزار نفر بود.
همچنين گزارش هاى تاريخى درباره تعداد لشكريان معاويه ، ميان شصت هزار، هفتاد هزار، ۸۳ هزار، نود هزار، يكصد هزار، يكصد و بيست هزار و يكصد و سى هزار نفر متفاوت است ؛ ليكن گزارش هايى كه تصريح مى كند تعداد آنان ۸۵ هزار تن بود، مشهورتر است.

1.شهرى باستانى بر ساحل فرات ، در شرق سوريه امروزى .

2.بالس ، شهرى است در شام ، ميان حَلَب و رَقّه ، كه در ساحل غربى فرات ، قرار گرفته است (معجم البلدان : ج ۳ ص ۴۱۴) .


دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج5
282

۱ / ۲

مَكانُها

صِفّين ـ بكسرتين وتشديد الفاء ـ موضع بقرب الرقّة ۱ على شاطئ الفرات من الجانب الغربي بين الرقّة وبالس . ۲۳
وتبلغ المسافة بين دمشق والرقّة ـ وهي بقرب صفّين ـ ۵۵۰ كيلو مترا تقريبا . ۴

۱ / ۳

عَدَدُ المُشارِكينَ فيها

ذكرت أعداد متضاربة عن عدد جيشي الإمام عليّ عليه السلام ومعاوية . ولعلّ سبب ذلك يعود إلى أنّ بعضهم ذكر عدد المقاتلين فقط ، بينما أضاف بعضٌ آخر الخدم والغلمان . وزاد عليهم آخرون كلَّ مَن يرافق الجيوش عادةً من جماعات الميرة ، والنساء والأطفال .
ومع أنّ النصوص التاريخيّة أشارت إلى أنّ جيش الإمام عليّ عليه السلام بلغ قوامه ۱۲۰ ألفا ۵ أو ۱۵۰ ألفا ۶ أو ۹۵ ألفا ۷ أو أكثر من ۱۰۰ ألف ۸ أو ۵۰ ألفا ۹ على اختلافٍ بينها ، إلّا أنّ المشهور هو أنّ عدد جيش الإمام كان تسعين ألفا . ۱۰
وتضاربت الروايات أيضا بخصوص عدد جيش معاوية ما بين ۶۰ ألفا ۱۱ و ۷۰ ألفا ۱۲ و۸۳ ألفا ۱۳ و۹۰ ألفا ۱۴ ومائة ألف ۱۵ ومائة وعشرين ألفا ۱۶ و۱۳۰ ألفا ، ۱۷ إلّا أنّ الروايات التي تصرّح بأن عددهم كان خمسةً وثمانين ألفا هي الأشهر . ۱۸

1.الرَّقَّة : من مدن سوريا الحاليّة ، وهي مدينة مشهورة تقع على الفرات ، بينها وبين حرّان ثلاثة أيّام ، وهي قريبة من صفّين (راجع معجم البلدان : ج ۳ ص ۵۹) .

2.بَالِس : بلدة بالشام بين حلب والرَّقّة في الساحل الغربي من الفرات أسفل صفّين (راجع معجم البلدان : ج ۱ ص ۳۲۸) .

3.معجم البلدان : ج ۳ ص ۴۱۴ .

4.جدول المسافات للقطر العربي السوري : ص ۱۲۷ .

5.معجم البلدان : ج ۳ ص ۴۱۴ ، البداية والنهاية : ج ۷ ص ۲۷۵ عن صفوان بن عمرو .

6.البداية والنهاية : ج ۷ ص ۲۶۱ عن جابر الجعفي عن الإمام الباقر عليه السلام وزيد بن أنس وغيرهما .

7.العقد الفريد : ج ۳ ص ۳۳۲ عن ابن أبي شيبة .

8.البداية والنهاية : ج ۷ ص ۲۶۱ .

9.أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۹۷ .

10.مروج الذهب : ج ۲ ص ۳۸۴ ، الفتوح : ج ۲ ص ۵۴۴ ، معجم البلدان : ج ۳ ص ۴۱۴ .

11.البداية والنهاية : ج ۷ ص ۲۷۵ عن صفوان بن عمرو .

12.الإمامة والسياسة : ج ۱ ص ۱۲۳ ، الفتوح : ج ۲ ص ۵۳۸ .

13.معجم البلدان : ج ۳ ص ۴۱۴ .

14.مروج الذهب : ج ۲ ص ۳۸۴ ، العقد الفريد : ج ۳ ص ۳۳۲ وفيه «بضع وثمانون ألفا» .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين علیه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج5
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: سیّد محمّدکاظم طباطبایی و سیّد محمود طباطبایی‏نژاد، ترجمه: عبدالهادی مسعودی، محمّد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سیّد ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، و جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 34922
صفحه از 611
پرینت  ارسال به