171
دانش نامه عقايد اسلامي ج7

۵۳۰۹.امام رضا عليه السلام:[ خداوند ] اراده كننده است، نه با عزمِ جزم؛ خواهنده است، نه با آهنگ كردن .

۷۳ / ۳

اقسام خواست و اراده خدا

۵۳۱۰.امام على عليه السلام:خدا ، دو گونه خواست دارد: خواست حتمى، و خواست عزمى؛ و همچنين ، خدا دو گونه اراده دارد: اراده عزمى، و اراده حتمى كه تخلّف نمى پذيرد، و اراده عزمى كه [گاه ]تخلّف مى پذيرد، و [گاه] واقع مى شود؛ و دو گونه خواست دارد: خواستى كه مى خواهد، و خواستى كه نمى خواهد . نهى مى كند، در حالى كه مى خواهد، و فرمان مى دهد، در حالى كه نمى خواهد [به خواست تكوينى].

۵۳۱۱.امام صادق عليه السلام:[خدا] خواست و اراده كرد، و دوست نداشت و نپسنديد. خواست كه چيزى موجود نشود ، مگر با علمش، و مثل همين را اراده كرد، در حالى كه دوست نمى داشت كه گفته شود: [خدا ]سومينِ سه (اُقنوم: روح القدس، پدر ، پسر) است ، و كفر را براى بندگانش نپسنديد.

۵۳۱۲.امام رضا عليه السلام:خدا ، دو گونه اراده و خواست دارد : اراده حتمى و اراده عزمى . نهى مى كند، در حالى كه مى خواهد، و فرمان مى دهد، در حالى كه نمى خواهد. آيا نديدى كه آدم عليه السلام و همسرش را از اين كه از [ميوه ]درخت بخورند، نهى كرد، در حالى كه اين عمل را خواست؛ و اگر خوردنِ آن دو را نخواسته بود، هرگز خواست آن دو ، بر خواست خداى متعال چيره نمى شد؛ و ابراهيم عليه السلام را به ذبح اسحاق ۱ فرمان داد، در حالى كه ذبح او را نخواسته بود، و اگر خواسته بود ، هرگز خواست ابراهيم عليه السلامبر خواست خدا چيره نمى شد؟!

1.طبق نظر يهوديان و مسيحيان ، ذبح اسحاق عليه السلام از ابراهيم عليه السلام خواسته شده بود؛ امّا بر طبق قرآن و احاديث اسلامى ، ذبح اسماعيل عليه السلام ، مورد خواست بوده است. در كتاب التوحيد نيز به جاى اسحاق، اسماعيل آمده است.


دانش نامه عقايد اسلامي ج7
170

۵۳۰۹.الإمام الرضا عليه السلام :مُريدٌ لا بِعَزيمَةٍ ، شاءَ لا بِهِمَّةٍ . ۱

۷۳ / ۳

أَقسامُ مَشِيئَتهِ وإرادَتِهِ

۵۳۱۰.الإمام عليّ عليه السلام :إِنَّ للّهِِ مَشيئَتَينِ : مَشيئَةَ حَتمٍ ، ومَشيئَةَ عَزمٍ ، وكَذلِكَ إِنَّ للّهِِ إِرادَتَينِ : إِرادَةَ عَزمٍ ، وإِرادَةَ حَتمٍ لا تُخطِئُ ، وإِرادَةَ عَزمٍ تُخطِئُ وتُصيبُ ۲ ، ولَهُ مِشيئَتانِ : مَشيئَةٌ يَشاءُ ، ومَشيئَةٌ لا يَشاءُ ، يَنهى وهُوَ ما يَشاءُ ، ويَأمُرُ وهُوَ لا يَشاءُ . ۳

۵۳۱۱.الإمام الصادق عليه السلام :شاءَ وأَرادَ ولَم يُحِبَّ ولم يَرضَ ؛ شاءَ ألاّ يَكونَ شَيءٌ إِلاّ بِعِلمِهِ وأَرادَ مِثلَ ذلِكَ ولَم يُحِبَّ أَن يُقالَ : ثالِثُ ثَلاثَةٍ ولَم يَرضَ لِعِبادِهِ الكُفرَ . ۴

۵۳۱۲.الإمام الرضا عليه السلام :إِنَ للّهِِ إِرادَتَينِ ومَشيئَتَينِ ؛ إِرادَةَ حَتمٍ وإِرادَةَ عَزمٍ ، يَنهى وهُوَ يَشاءُ ، ويَأمُرُ وهُوَ لا يَشاءُ ، أَوَما رَأَيتَ أنَّهُ نَهى آدَمَ وزَوجَتَهُ أن يَأكُلا مِنَ الشَّجَرَةِ وشاءَ ذلِكَ ؛ ولَو لَم يَشَأ أَن يَأكُلا لَما غَلَبَت مَشيئَتُهُما مَشيئَةَ اللّهِ تَعالى ، وأَمَرَ إِبراهيمَ أَن يَذبَحَ إِسحاقَ ۵ ولَم يَشَأ أَن يَذبَحَهُ ، ولَو شاءَ لَما غَلَبَت مَشيئَةُ إِبراهيمَ مَشيئَةَ اللّهِ تَعالى . ۶

1.الأمالي للمفيد : ص ۲۵۵ ح ۴ عن محمّد بن زيد الطبري ، الأمالي للطوسي : ص ۲۳ ح ۲۸ عن محمّد بن يزيد الطبري .

2.العبارة في بحار الأنوار هكذا : « ... إرادة حتم وإرادة عزم ؛ إرادة حتم لا تخطئ ، وإرادة عزم تخطئ وتصيب» .

3.الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام : ص ۴۱۰ ، بحار الأنوار : ج ۵ ص ۱۲۴ ح ۷۳ .

4.الكافي : ج ۱ ص ۱۵۱ ح ۵ ، التوحيد : ص ۳۳۹ ح ۹ وص ۳۴۳ ح ۱۲ وفيه «لا يكون في ملكه شيء» وكلّها عن فضيل بن يسار ، معاني الأخبار : ص ۱۷۰ ح ۱ عن أبي بصير نحوه ، الاعتقادات : ص ۳۰ ، بحار الأنوار : ج ۵ ص ۸۹ ح ۱۰ . راجع : البداء / مبدأ الاعتقاد بالبداء .

5.كذا في رواية الكافي ، وفي التوحيد «إسماعيل عليه السلام» .

6.الكافي : ج ۱ ص ۱۵۱ ح ۴ ، التوحيد : ص ۶۴ ح ۱۸ كلاهما عن الفتح بن يزيد الجرجاني ، بحار الأنوار : ج ۵ ص ۱۰۱ ح ۲۶ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج7
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19187
صفحه از 507
پرینت  ارسال به