309
دانش نامه عقايد اسلامي ج6

۳۸ / ۴

صمد ، يعنى سرورِ فرمان روا

۴۸۱۰.امام باقر عليه السلام :صمد يعنى : سرورِ فرمان روايى كه بالاتر از او ، امر كننده و نهى كننده اى نيست.

۳۸ / ۵

صمد ، يعنى كسى كه صفات سَلبى در او جمع است

۴۸۱۱.سنن الترمذىـ به نقل از اُبَىّ بن كعب ـ: مشركان به پيامبر صلى الله عليه و آله گفتند : پروردگارت را براى ما وصف كن.
پس خدا فرو فرستاد : «بگو : اوست خداى يگانه، خداى صمد» . صمد ، كسى است كه نزاده و زاده نشده است؛ زيرا چيزى نيست كه زاده شود، مگر آن كه خواهد مرد، و چيزى نيست كه بميرد ، مگر آن كه از او ارث مى برند؛ ولى خدا عز و جلنمى ميرد و از او ، ارث برده نمى شود.
«و كسى همتاى او نيست» . فرمود : [يعنى ]همانندى و همسنگى ندارد و چيزى مانند او نيست.

۴۸۱۲.امام على عليه السلام :تأويل صمد ، [آن است كه] نه اسم و نه جسم و نه مثل و نه مانند و نه صورت و نه پيكره و نه حد و نه محدود و نه موضع و نه مكان و نه چگونگى و نه كجايى و نه اين جا و نه آن جا و نه بر روى و نه تهى و نه پُرى و نه ايستادن و نه نشستن و نه سكون و نه حركت و نه تاريك و نه روشن و نه روحانى و نه نفسانى است. و جايى از او تهى نيست و جايى او را در بر نمى گيرد و رنگى ندارد . و نه به قلبى راه مى يابد و نه بوييدنى است . از اين چيزها ، دور است.


دانش نامه عقايد اسلامي ج6
308

۳۸ / ۴

الصَّمَدُ السَّيِّدُ المُطاعُ

۴۸۱۰.الإمام الباقر عليه السلام :الصَّمَدُ : السَّيِّدُ المُطاعُ ، الَّذي لَيسَ فَوقَهُ آمِرٌ وناهٍ . ۱

۳۸ / ۵

الصَّمَدُ مَن اجتَمَعَ فيهِ الصِفاتُ السَّلبِيَّةُ

۴۸۱۱.سنن الترمذي عن اُبيّ بن كعب :إِنَّ المُشرِكينَ قالوا لِرَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله : اِنسِب لَنا رَبَّكَ ، فَأَنزَلَ اللّهُ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ » ۲ فَالصَّمَدُ : الَّذي لَم يَلِد ولَم يُولَد ؛ لِأَنَّهُ لَيسَ شَيءٌ يُولَدُ إِلاّ سَيَموتُ ، ولا شَيءٌ يَموتُ إِلاّ سَيورَثُ ، وإِنَّ اللّهَ عز و جللا يَموتُ ولا يورَثُ «وَ لَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَدُم ». ۳
قالَ : لَم يَكُن لَهُ شَبيهٌ ولا عَدلٌ ولَيسَ كَمِثلِهِ شَيءٌ . ۴

۴۸۱۲.الإمام عليّ عليه السلام :تَأويلُ الصَّمَدِ لا اسمٌ ولا جِسمٌ ، ولا مِثلٌ ولا شِبهٌ ، ولا صورَةٌ ولا تِمثالٌ ، ولا حَدٌّ ولا مَحدودٌ ، ولا مَوضِعٌ ولا مَكانٌ ، ولا كَيفٌ ولا أَينٌ ، ولا هُنا ولا ثَمَّة ، ولا عَلى ولا خَلاءٌ ولا مَلاءٌ ، ولا قِيامٌ ولا قُعودٌ ، ولا سُكونٌ ولا حَرَكاتٌ ، ولا ظُلمانِيٌّ ولا نورانِيٌّ ، ولا روحانِيٌّ ولا نَفسانِيٌّ ، ولا يَخلو مِنهُ مَوضِعٌ ولا يَسَعُهُ مَوضِعٌ ، ولا عَلى لَونٍ ، ولا عَلى خَطَرِ قَلبٍ ، ولا عَلى شَمِّ رائِحَةٍ ، مَنفِيٌّ مِن هذِهِ الأَشياءِ . ۵

1.التوحيد : ص ۹۰ ح ۳ ، معاني الأخبار : ص ۷ ح ۳ ، بحار الأنوار : ج ۳ ص ۲۲۳ ح ۱۲ .

2.الإخلاص : ۱ و ۲ .

3.الإخلاص : ۴ .

4.سنن الترمذي : ج ۵ ص ۴۵۱ ح ۳۳۶۴ ، المستدرك على الصحيحين : ج ۲ ص ۵۸۹ ح ۳۹۸۷ ، الأسماء والصفات : ج ۱ ص ۹۲ ح ۵۰ ، تاريخ بغداد : ج ۳ ص ۲۸۱ ح ۱۳۶۷ نحوه .

5.جامع الأخبار : ص ۳۸ ح ۲۵ عن محمّد بن الحنفيّة ، بحار الأنوار : ج ۳ ص ۲۳۰ ح ۲۱ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج6
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 39481
صفحه از 593
پرینت  ارسال به