99
دانش نامه عقايد اسلامي ج6

فصل بيست و چهارم : رازق، رزّاق

واژه شناسى «رازق» و «رزّاق»

صفت «رزّاق (بسيار روزى رسان / بسيار روزى بخش) » ، بر وزن فعّال ، از ساخت هاى مبالغه و مبالغه در «رازق (روزى رسان / روزى بخش) » است و «رزق» ، در لغت، گاه در معناى عام براى «عطا» و «آنچه از آن سود برده مى شود» ، به كار مى رود و گاه در معناى خاص ، يعنى «آنچه مايه قوام جسم و رشد آن است» ، به كار مى رود.

رازق و رزّاق ، در قرآن و حديث

برگرفته ها از مادّه «رزق» ، در قرآن كريم، نزديك به هفتاد بار به كار رفته اند و خداى متعال به «اوست بسيار روزى بخش» يا «بهترينِ روزى رسانان» يا «شما را از آسمان و زمين ، روزى مى رساند» ، توصيف شده است.
احاديث ، رازق بودن خدا را به شكل مطلق و عام ، بيان كرده اند : «روزى رسان هر روزى خور» و «روزى رسان نافرمان و فرمان بردار».
واژگان قرآن و حديث درباره رزّاق بودن و رازق بودن خداى سبحان ، هم بر معناى عام اين دو صفت حمل مى شوند (يعنى : «بخشنده عطا و آنچه از آن سود برده مى شود») و هم بر معناى خاصّشان (يعنى «عطا كننده آنچه قوام و رشد شى ء بدان است») ؛ هر چند كه معناى خاص ، به مراد ، نزديك تر است.


دانش نامه عقايد اسلامي ج6
98

الفصل الرابع والعشرون: الرّازق، الرّزّاق

الرزّاق والرازق لغةً

«الرزّاق» فعّال من أَبنية المبالغة ، وهو مبالغة في «الرازق» . ويستعمل «الرزق» في اللغة بالمعنى العام «للعطاء» و «ما يُنتفَع به» حينا ۱ ، وبالمعنى الخاصّ «ما به قوام الجسم و نماؤه» حينا آخر ۲ .

الرزّاق والرازق في القرآن والحديث

لقد جاءت مشتقّات مادّة «رزق» في القرآن الكريم قُرابة سبعين مرّةً ، ووُصف تعالى بأنّه «هُوَ الرَّزَّاقُ» ۳ أَو «خَيْرُ الرَّ زِقِينَ» ۴ أَو «يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ» ۵ .
وبيّنت الأَحاديث رازقيّة اللّه بشكل مطلق عام : «رازق كلّ مرزوق» ، «رازق العاصي والمطيع» .
إِنّ أَلفاظ القرآن والأَحاديث بشأن رزّاقيّة اللّه سبحانه و رازقيّته تُحمَل على المعنى العام لهاتين الصفتين ، أَي: «معطي العطاء وما يُنتفَع به» ، كما يُحمل على معناهما الخاصّ ، أَي: «مُعطي ما به قوام الشيء ونماؤه» وإِن كان المعنى الخاصّ أَقرب .

1.الصحاح : ج ۴ ص ۱۴۸۱ ، معجم مقاييس اللغة : ج ۲ ص ۳۸۸ .

2.تاج العروس : ج ۱۳ ص ۱۶۲ .

3.الذاريات : ۵۸ .

4.المائدة: ۱۱۴ ، الحجّ : ۵۸ ، المؤمنون : ۷۲ ، سبأ: ۳۹ ، الجمعة : ۱۱ .

5.يونس: ۳۱ ، النمل : ۶۴ ، سبأ : ۲۴ ، فاطر : ۵۴ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج6
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 39523
صفحه از 593
پرینت  ارسال به