213
دانش نامه عقايد اسلامي ج6

فصل سى و دوم : سميع

واژه شناسى «سميع»

صفت «سميع (شنوا) » ، فعيل به معناى فاعل و از ساخت هاى مبالغه و برگرفته از مادّه «سمع» است كه در اصل، شنيدن به وسيله گوش است. «سَمع» كه مصدر «سَمِع يَسمَع» است ، در معناى گوش نيز به كار مى رود.
ابن اثير مى گويد : يكى از نام هاى خداى والا «سميع» است ؛ يعنى او كسى است كه هيچ شنيده اى ـ هرچند كه پنهان باشد ـ از ادراك او به در نمى رود . و البته او بدون اندام مى شنود.

سميع ، در قرآن و حديث

قرآن كريم ، صفت «سميع» را همراه صفت «عليم» ۳۲ بار ، و با صفت «بصير» ده بار ، و با صفت «قريب» ، يك بار ياد كرده است. تعبير «سميع الدعاء» نيز دو بار ذكر شده است. سميع بودن خدا در آيات و احاديث ، شاخه اى از عليم بودن او و به معناى آگاه بودنِ او از شنيده ها و آواهاست ؛ يعنى هيچ سخن و آوايى، هر چند پنهان ، بر خدا پوشيده نمى ماند. شنوا بودن خدا، مانند آفريدگان نيست كه مسبوق به جهل باشد و از ره گذرِ ادات و ابزار ، تحقّق پيدا كند.


دانش نامه عقايد اسلامي ج6
212

الفصل الثاني والثلاثون: السّميع

السَّميع لغةً

«السَّميع» فعيل بمعنى فاعل من أَبنية المبالغة ، مشتقّ من مادّة «سمع» وهو في الأَصل إِيناس الشيء بالأُذن ۱ ، والسَّمع مصدر سمع يسمع ، ويستعمل في معنى أُذن. قال ابن الأَثير : في أَسماء اللّه تعالى «السَّميع» وهو الذي لا يعزب عن إِدراكه مسموع وإِن خفي ، فهو يسمع بغير جارحة ۲ .

السَّميع في القرآن والحديث

لقد ذكر القرآن الكريم صفة «السميع» مقرونةً بصفة «العليم» اثنين وثلاثين مرّةً ۳ ، وبصفة «البصير» عشر مرّات ۴ ، وبصفة «القريب» مرّةً واحدةً ۵ ، وذكر «سميع الدّعاء» مرّتين ۶ ، وكَون اللّه سميعا في الآيات والأَحاديث شعبة من كَونه عليما وبمعنى كونه عليما بالمسموعات والأَصوات ، ولا يخفى على اللّه كلام وصوت حتّى لو كان خفيةً ، وكَون اللّه سميعا ليس كالمخلوقات المسبوقة بالجهل ، والمتحقّق سمعها بواسطة الأَداة والآلة .

1.معجم مقاييس اللغة : ج ۳ ص ۱۰۲ .

2.النهاية : ج ۲ ص ۴۰۱ .

3.على سبيل المثال ، راجع : البقرة : ۱۲۷ ، ۱۳۷ ، ۱۸۱ وآل عمران : ۳۴ ، ۳۵ ، ۱۲۱ والدخان : ۶ .

4.الإسراء : ۱ ، الحجّ : ۶۱ ، ۷۵ ، لقمان : ۲۸، غافر : ۲۰ ، ۵۶ ، الشورى : ۱۱، المجادله : ۱، النساء : ۵۸ ، ۱۳۴ .

5.سبأ : ۵۰ .

6.آل عمران : ۳۸ ، إبراهيم : ۳۹ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج6
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 39597
صفحه از 593
پرینت  ارسال به