۱ . نيايش در كنار تلاش
نكته اوّل ، اين كه دعا در كنار تلاش و به كارگيرىِ همه توان براى انجام دادن ساير دستورهايى كه بدان اشاره شد ، ثمر مى دهد ؛ بلكه بدون مجاهدت ، حقيقت دعا تحقق پيدا نمى كند . لذا امام رضا عليه السلامضمن حديثى تأكيد مى فرمايد :
مَن سَأَلَ اللّهَ التَّوفيقَ ولَم يَجتَهِد فَقَدِ استَهزَأَ بِنَفسِهِ . ۱ هر كه از خدا توفيق جويد ، ولى تلاش نورزد ، خود را مسخره كرده است.
۲ . مهم ترين شرايط دعا
استجابت دعا، شرايطى دارد كه در روايات اسلامى، به تفصيل ذكر شده اند ؛ ۲ اما مهم ترينِ آنها ، اخلاص ، مطابقت قلب و زبان و بويژه انقطاع (قطع اميد) از اسباب ۳ و توجّه كامل به حق تعالى است ؛ بلكه شرايط ديگر، در واقع، مقدّمه تحقّق اين حالت براى نيايشگر است ، چنان كه نقل شده است كه پيامبر خدا در پاسخ كسى كه اسم اعظم خدا را مى جُست تا دعايش اجابت شود، فرمود :
كُلُّ اسمٍ مِن أَسماءِ اللّهِ ، فَفَرِّغ قَلبَكَ عَن كُلِّ ما سِواهُ وَادعُهُ بِأَيِّ اسمٍ شِئتَ . ۴ هر نامى از نام هاى خداوند ، اعظم است . پس دلت را از غير او خالى بدار و او را با هر نامى كه خواستى، صدا بزن.
1.كنزالفوائد : ج ۱ ص ۳۳۰ عن أيوب بن نوح ، معدن الجواهر : ص ۵۹ ، بحار الأنوار : ج ۷۸ ص ۳۵۶ .
2.ر . ك : ميزان الحكمة : باب ۱۱۹۷ (شرايط استجابت دعا) .
3.ر . ك : ج ۵ ص ۱۶۱ ح ۴۰۲۵ .
4.ر . ك : ج ۵ ص ۲۰۷ ح ۴۰۷۲ .
