۲ / ۹

اشتهاى خوردن

حديث

۳۵۶۸.الكافىـ به نقل از عبد اللّه بن بكير از مردى ـ: امام صادق عليه السلام به طبخ گوشتى فرمان داد و چون سرد شد و نزدش آوردند ، فرمود : «سپاس ، خدايى را كه اشتهاى آن را به من داد» .

۳۵۶۹.امام صادق عليه السلامـ به مفضّل بن عمر ـ: اى مفضّل! بينديش در كارهايى كه در انسان قرار داده شده است از خوردن و خوابيدن و آميزش و آنچه در آنها تدبير شده است ، كه به درستى براى هر يك از آنها در طبيعت انسانى ، محرّكى قرار داده شده كه آن را اقتضا مى كند و به سوى آن برمى انگيزانَد ... و اگر انسان ، فقط از سرِ آگاهى به نياز بدنش به سوى غذا خوردن مى رفت و در طبعش چيزى نبود كه او را بدان مضطر كند ، مى توانست چنين شود كه گاه از سرِ سنگينى و كسالت ، از آن تن زند تا آن جا كه بدنش تحليل مى رفت و هلاك مى شد .

۲ / ۱۰

رسيدن غذا به بدن

۳۵۷۰.امام صادق عليه السلامـ به مفضّل بن عمر ـ: اى مفضّل! در رسيدن غذا به بدن و تدبير نهفته در آن بينديش كه غذا به معده مى رود و معده ، آن را مى پزد و گُزيده آن را از راه رگ هايى ظريف و درهم پيچيده به جگر مى فرستد و معده ، صافىِ غذا مى شود تا چيزى به جگر نرسد كه بر آن خراش اندازد ؛ زيرا جگر ، نازك است و تحمّل فشار را ندارد. سپس ، پس از آمدن به جگر ، به تدبيرى لطيف ، خون مى شود و از طريق مجارى آماده شده ، در سراسر بدن جارى مى گردد ، همچون لوله هاى آب كه براى آبيارى زمين مى كشند و آنچه كثيف و زيادى است ، به لوله هايى كه براى همين كار فراهم شده ، مى فرستد و هر چه از جنس زردآب است ، به كيسه صفرا و هر چه از جنس سوداست ، به طحال و آنچه از مايعات و رطوبت است ، به مثانه مى فرستد .
پس به حكمت تدبير در تركيب بدن بينديش و نيز جاى دادن هر يك از اين اندام در جاى خود و آماده سازى اين ظرف ها براى ذخيره هر يك از اين موادّ زيادى تا در بدن پخش نشود و آن را بيمار و نزار كند . بزرگ باد آن كه نيك تقدير كرد و تدبيرش را استوار ساخت ، و ستايش ، ويژه اوست ، همان گونه كه شايسته و سزاوار اوست .

۲ / ۹

شَهوَةُ الأَكلِ

۳۵۶۸.الكافي عن عبد اللّه بن بكير عن رجل :أمَرَ أَبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام بِلَحمٍ فَبُرِّدَ ، ثُمَّ أُتِيَ بِهِ مِن بَعدُ ، فَقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذي جَعَلَني أَشتَهيهِ . ^۱

۳۵۶۹.الإمام الصادق عليه السلامـ لِلمُفَضَّلِ بنِ عُمَرَ ـ: فَكِّر ـ يا مُفَضَّلُ ـ فِي الأَفعالِ الَّتي جُعِلَت فِي الإِنسانِ مِنَ الطَّعمِ وَالنَّومِ وَالجِماعِ وما دُبِّرَ فيها ؛ فَإِنَّهُ جُعِلَ لِكُلِّ واحِدٍ مِنها فِي الطِّباعِ نَفسِهِ مُحَرِّكٌ يَقتَضيهِ ويَستَحِثُّ بِهِ . . . ولَو كانَ الإِنسانُ إِنَّما يَصيرُ إِلى أَكلِ الطَّعامِ لِمَعرِفَتِهِ بِحاجَةِ بَدَنِهِ إِلَيهِ ، ولَم يَجِد مِن طِباعِهِ شَيئا يَضطَرُّهُ إِلى ذلِكَ ؛ كانَ خَليقا أن يَتَوانى عَنهُ أَحيانا بِالتَّثَقُّلِ وَالكَسَلِ ، حَتّى يَنحَلَّ بَدَنُهُ فَيَهلِكَ . ^۲

۲ / ۱۰

وُصولُ الغِذاءِ إلَى البَدَنِ

۳۵۷۰.الإمام الصادق عليه السلامـ لِلمُفضَّلِ بنِ عُمَرَ ـ: فَكِّر ـ يا مُفَضَّلُ ـ في وُصولِ الغِذاءِ إِلَى البَدَنِ وما فيهِ مِنَ التَّدبيرِ ؛ فَإِنَّ الطَّعامَ يَصيرُ إِلَى المِعدَةِ فَتَطبَخُهُ ، وتَبعَثُ بِصَفوِهِ إِلَى الكَبِدِ في عُروقٍ رِقاقٍ واشِجَةٍ ^۳ بَينَها ، قَد جُعِلَت كَالمَصفى لِلغِذاءِ ، لِكَيلا يَصِلَ إِلَى الكَبِدِ مِنهُ شَيءٌ فَيَنكَأَها ، وذلِكَ أنَّ الكَبِدَ رَقيقَةٌ لا تَحتَمِلُ العُنفَ ، ثُمَّ إِنّ الكَبِدَ تَقبَلُهُ ، فَيَستَحيلُ بِلُطفِ التَّدبيرِ دَما ، ويَنفُذُ إِلَى البَدَنِ كُلِّهِ في مَجاري مُهَيَّأَةٍ لِذلِكَ ، بِمَنزِلَةِ المَجارِي الَّتي تُهَيَّأُ لِلماءِ حَتّى يَطَّرِدَ فِي الأَرضِ كُلِّها ، ويَنفُذُ ما يَخرُجُ مِنهُ مِنَ الخَبَثِ وَالفُضولِ إِلى مَفائِضَ قَد أُعِدَّت لِذلِكَ ، فَما كانَ مِنهُ مِن جِنسِ المِرَّةِ الصَّفراءِ جَرى إِلَى المَرارَةِ ، وما كانَ مِن جِنسِ السَّوداءِ جَرى إِلَى الطِّحالِ ، وما كانَ مِنَ البُلَّةِ وَالرُّطوبَةِ جَرى إِلَى المَثانَةِ .
فَتَأَمَّل حِكمَةَ التَّدبيرِ فِي تَركيبِ البَدَنِ ، ووَضعِ هذِهِ الأَعضاءِ مِنهُ مَواضِعَها ، وإِعدادِ هذِهِ الأَوعِيَةِ فيهِ لِتَحمِلَ تِلكَ الفُضولَ ، لِئَلاّ تَنتَشِرَ فِي البَدَنِ فَتُسقِمَهُ وتَنهَكَهُ ، فَتَبارَكَ مَن أَحسَنَ التَّقديرَ وأَحكَمَ التَّدبيرَ ، ولَهُ الحَمدُ كَما هُوَ أَهلُهُ ومُستَحِقُّهُ . ^۴