عين حال ، ساده ترين و مفيدترين دلايل خداشناسى را توسّط فرستادگان خود براى مردم بيان كرده است ؛ امّا به نظر مى رسد كه آنچه در زمينه تأمّل و تحقيق درباره اين دلايل فرموده ، به درستى انجام نشده است .
اين بررسى نشان مى دهد كه با اين كه پژوهشگران اسلامى تاكنون اوقات فراوانى را صرف تحقيق در موضوع خداشناسى كرده اند و كتاب هاى بسيارى در اين زمينه نگارش يافته است ، امّا هنوز دلايل خداوند متعال بر وجود خود ، آن گونه كه شايسته است ، مورد پژوهش قرار نگرفته است.
اين بررسى نشان مى دهد كه اگر آيات خداشناسى از نگاه قرآن ، يعنى : انسان ، حيوانات ، زمين ، كوه ها ، آب ها ، درياها ، گياهان ، بادها ، ابرها ، باران ، خورشيد ، ماه ، شب ، روز ، ستارگان و خلاصه از كوچك ترين ذرات جهان تا بزرگ ترين كُرات آسمان ، به صورت علمى و دانشگاهى مورد پژوهش قرار مى گرفت ، امروز ، مسلمانان نه تنها در كلام و فلسفه و حكمت ، بلكه در همه علوم تجربى پيش گام بودند و خداشناسى بر پايه رهنمودهاى قرآن ، دين و دنياى آنان را آباد مى كرد ؛ چرا كه :
«فَعِندَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالاْخِرَةِ . ^۱ پاداش دنيا و آخرت ، نزد خداست» .

تعقّل ، نه تعبّد

بهترين كتاب خداشناسى

بى ترديد ، بهترين كتاب خداشناسى ، كتابى است كه به وسيله بهترين خداشناس ، نگارش يافته باشد و بهترين خداشناس ، ذات مقدّس بارى تعالى است . هيچ كس مانند خداوند متعال نمى تواند خود را شناساند و پس از او در ميان آفريده ها ، هيچ كس مانند انبياى الهى و اوصياى آنها خداوند متعال را نشناخته است . از اين رو ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، خطاب به على عليه السلاممى فرمايد :
يا علىّ ! ما عَرَفَ اللّهَ حَقَّ مَعرِفَتِهِ غَيرى وغَيرُكَ . ^۱ اى على! جز من و تو ، كسى خدا را آن چنان كه بايد ، نشناخت.
بر اين پايه ، قرآن و سخنان نورانى اهل بيت عليهم السلام بهترين وسيله آشنا شدن و آشنا كردن با خداوند متعال است و بهترين كتاب خداشناسى ، كتابى است كه بر اساس رهنمودهاى قرآن و سنّت ، نگارش يافته باشد . ناديده گرفتن اين رهنمودها و تكيه كردن بر انديشه ناقص بشر ، نه تنها راه رسيدن به مقصد را بر پژوهشگر دور مى كند ، بلكه احتمال گم راهى او را نيز افزون مى نمايد .

بررسى پژوهش هاى خداشناسى

بررسى دقيق پژوهش هايى كه تاكنون درباره خداشناسى انجام گرفته از يك سو ، و تأمّل در رهنمودهاى قرآن و سنّت در اين زمينه از سوى ديگر ، به روشنى نشان مى دهد كه جوامع اسلامى ، بويژه دانش پژوهان آنها ، تا چه حد در اين باره قصور و يا تقصير داشته اند .
اين بررسى نشان مى دهد كه خداوند متعال ، خود ، بهترين ، عميق ترين و در