105
دانش نامه عقايد اسلامي ج4

۳۴۲۸.امام رضا عليه السلام :با عقل هاست كه تصديق خدا شكل مى گيرد .

۳ / ۲ ـ ۲

عاقل ، ناتوان از انكار آنچه نمى شناسد

۳۴۲۹.الكافىـ به نقل از هشام بن حكم ـ: زنديقى در مصر بود كه اخبارى از امام صادق عليه السلامشنيده بود و از اين رو ، به مدينه رفت تا با ايشان مناظره كند ؛ امّا ايشان را نديد و به او گفته شد : ايشان به مكّه رفته است . او هم به مكّه آمد . ما با امام صادق عليه السلامدر طواف بوديم كه به هم برخورديم . اين زنديق كه عبدالملك نام داشت و كنيه اش ابو عبد اللّه بود ، شانه اش را به شانه امام صادق عليه السلامزد . امام عليه السلام به او فرمود : «نامت چيست؟» . گفت : نام من ، عبد الملك است .
فرمود : «كنيه تو چيست؟». گفت : كنيه من ابو عبد اللّه است .
امام صادق عليه السلام به او فرمود : «اين مَلِكى كه تو بنده او هستى ، كيست؟ آيا از ملوك زمين است يا از ملوك آسمان؟ و مرا آگاه كن از پسرت (عبد اللّه ) كه آيا بنده خداى آسمان است يا بنده خداى زمين؟ هر چه مى خواهى ، بگو ، كه مغلوب مى شوى!» .
من به آن زنديق گفتم : چرا رد و نقد نمى كنى؟
گفته ام را تقبيح كرد . سپس امام صادق عليه السلام فرمود : «چون از طواف فارغ شدم ، نزد ما بيا» .
وقتى امام صادق عليه السلام از طواف فارغ شد ، زنديق به نزدش آمد و پيش روى امام صادق عليه السلامنشست و ما هم نزد او جمع بوديم . پس امام صادق عليه السلامبه زنديق فرمود : «آيا مى دانى كه زمين ، زير و بالا دارد؟» . گفت : آرى .
فرمود : «آيا به زيرش رفته اى؟» . گفت : نه .
فرمود : «پس چه مى دانى كه زير آن چيست؟» . گفت : نمى دانم ، جز آن كه گمان دارم چيزى زير آن نيست .
امام صادق عليه السلام فرمود : «گمان ، ناتوانى است . چرا يقين ندارى؟».
سپس امام صادق عليه السلام فرمود : «آيا به آسمان رفته اى؟». گفت : نه .
فرمود : «آيا مى دانى در آن ، چه هست؟». گفت : نه .
امام عليه السلام فرمود : «عجَب از تو ! به مشرق و مغرب پا ننهاده اى و در زمين فرو و از آسمان بالا نرفته اى و از آن جا نگذشته اى تا بدانى پشت آنها چيست ، و با اين حال ، آنچه را در آن جاست ، انكار مى كنى ! مگر عاقل ، چيزى را كه نمى داند ، انكار مى كند؟» .
زنديق گفت : جز تو ، هيچ كس ، اين گونه با من سخن نگفته است .
امام صادق عليه السلام فرمود : «پس تو در اين موضوع ، شكّ دارى كه شايد آن جا [خدايى ]باشد و شايد نباشد؟».
زنديق گفت : شايد اين گونه باشد .
امام صادق عليه السلام فرمود : «اى مرد ! آن كس كه نمى داند ، بر آن كس كه مى داند ، حجّتى ندارد و جاهل را حجّتى نيست . اى برادر مصرى ! سخنم را خوب بفهم ؛ ما هرگز هيچ شكّى در خداوند نداريم . آيا خورشيد و ماه و روز و شب را نمى بينى كه بدون آن كه با هم مشتبه شوند ، در هم فرو مى روند ، و باز مى گردند و ناگزير ، به همان مكان خود و نه جايى ديگر مى روند ؟! پس اگر قادر بودند كه بروند ، چرا [هميشه] باز مى گردند؟ و اگر مضطرّ نيستند ، چرا شب ، روز و روز ، شب نمى شود؟ به خدا سوگند ، اى برادر مصرى! [ آسمان و زمين ، ]به اين استمرار مجبورند و آن كه آنان را مجبور مى كند ، از آنان استوارتر و بزرگ تر است» .
زنديق گفت : راست گفتى .


دانش نامه عقايد اسلامي ج4
104

۳۴۲۸.الإمام الرضا عليه السلام :بِالعُقولِ يُعتَقَدُ التَّصديقُ بِاللّهِ . ۱

۳ / ۲ ـ ۲

العاقِلُ لا يَستَطيعُ جَحدَ ما لا يَعرِفُ

۳۴۲۹.الكافي عن هشام بن الحكم :كانَ بِمِصرَ زِنديقٌ تَبلُغُهُ عَن أَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلامأشياءُ ، فَخَرَجَ إِلَى المَدينَةِ لِيُناظِرَهُ ، فَلَم يُصادِفهُ بِها ، وقيلَ لَهُ : إِنَّهُ خارِجٌ بِمَكَّةَ ، فَخَرَجَ إِلى مَكَّةَ ونَحنُ مَعَ أَبي عَبدِ اللّهِ ، فَصادَفَنا ونَحنُ مَعَ أَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلامفِي الطَّوافِ ـ وكانَ اسمَهُ عَبدُ المَلِكِ وكُنيَتَهُ أَبو عَبدِ اللّهِ ـ فَضَرَبَ كِتفَهُ كِتفَ أَبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام ، فَقالَ لَهُ أَبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : مَا اسمُكَ ؟ فَقالَ : اسمي عَبدُ المَلِكِ .
قالَ : فَما كُنيَتُكَ ؟ قالَ : كُنيَتي أَبو عَبدِ اللّهِ .
فَقالَ لَهُ أَبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : فَمَن هذَا المَلِكُ الَّذي أنتَ عَبدُهُ ؟ أمِن مُلوكِ الأَرضِ أم مِن مُلوكِ السَّماءِ ؟ وأَخبِرني عَنِ ابنِكَ عَبدُ إِلهِ السَّماءِ أم عَبدُ إِلهِ الأَرضِ ؟ قُل ما شِئتَ تُخصَمُ !
قالَ هِشامُ بنُ الحَكَمِ : فَقُلتُ لِلزِّنديقِ : أما تَرُدُّ عَلَيهِ؟ قالَ : فَقَبَّحَ قَولي . فَقالَ أَبو عَبدِ اللّهِ : إِذا فَرَغتُ مِنَ الطَّوافِ فَأتِنا . فَلَمّا فَرَغَ أبو عَبدِ اللّهِ أتاهُ الزِّنديقُ فَقَعَدَ بَينَ يَدَي أَبي عَبدِ اللّهِ ونَحنُ مُجتَمِعونَ عِندَهُ ، فَقالَ أَبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام لِلزِّنديقِ : أتَعلَمُ أنَّ لِلأَرضِ تَحتا وفَوقا ؟ قالَ : نَعَم .
قالَ : فَدَخَلتَ تَحتَها ؟ قالَ : لا .
قالَ : فَما يُدريكَ ما تَحتُها ؟ قالَ : لا أَدري إِلاّ أنّي أظُنُّ أن لَيسَ تَحتَها شَيءٌ .
فَقالَ أَبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : فَالظَّنُّ عَجزٌ ، لِما لا تَستَيقِنُ ؟
ثُمَّ قالَ أَبو عَبدِ اللّهِ : أفَصَعِدتَ السَّماءَ ؟ قالَ : لا .
قال : أفَتَدري ما فيها ؟ قالَ : لا .
قالَ : عَجَبا لَكَ! لَم تَبلُغِ المَشرِقَ ، ولَم تَبلُغِ المَغرِبَ ، ولَم تَنزِلِ الأَرضَ ، ولَم تَصعَدِ السَّماءَ ، ولَم تَجُز هُناكَ فَتَعرِفَ ما خَلفَهُنَّ ، وأنتَ جاحِدٌ بِما فيهِنَّ ، وهَل يَجحَدُ العاقِلُ ما لا يَعرِفُ ؟!
قالَ الزِّنديقُ : ما كَلَّمَني بِهذا أحَدٌ غَيرُكَ!
فَقالَ أَبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : فَأَنتَ مِن ذلِكَ في شَكٍّ ؛ فَلَعَلَّهُ هُوَ ، ولَعَلَّهُ لَيسَ هُوَ ؟
فَقالَ الزِّنديقُ : ولَعَلَّ ذلِكَ .
فَقالَ أَبو عَبدِاللّهِ عليه السلام: أَيُّهَا الرَّجُلُ، لَيسَ لِمَن لا يَعلَمُ حُجَّةٌ عَلى مَن يَعلَمُ، ولا حُجَّةَ لِلجاهِلِ . يا أَخا أهلِ مِصرَ تَفَهَّم عَنّي، فَإِنّا لا نَشُكُّ فِياللّهِ أبَدا، أما تَرَى الشَّمسَ وَالقَمَرَ وَاللَّيلَ وَالنَّهارَ يَلِجانِ فَلا يَشتَبِهانِ، ويَرجِعانِ قَدِ اضطُرّا لَيسَ لَهُما مَكانٌ إِلاّ مَكانَهُما ، فَإِن كانا يَقدِرانِ عَلى أن يَذهَبا فَلِمَ يَرجِعانِ ؟ وإِن كانا غَيرَ مُضطَرَّينِ فَلِمَ لا يَصيرُ اللَّيلُ نَهارا وَالنَّهارُ لَيلاً ؟ أُضطُرّا وَاللّهِ يا أخا أهلِ مِصرَ إِلى دَوامِهِما ، وَالَّذِي اضطَرَّهُما أحكَمُ مِنهُما وأكبَرُ .
فَقالَ الزِّنديقُ : صَدَقتَ . ۲

1.التوحيد : ص ۴۰ ح ۲ عن القاسم بن أيّوب العلوي ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۲۳۰ ح ۳ .

2.الكافي : ج ۱ ص ۷۲ ح ۱ ، التوحيد : ص ۲۹۳ ح ۴ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۳ ص ۵۱ ح ۲۵ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج4
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 60313
صفحه از 604
پرینت  ارسال به