167
دانش نامه عقايد اسلامي ج4

۴ / ۳

انديشيدن در حدوث عالم

قرآنراه هاى معرفت خدا

«يا از هيچ خلق شده اند يا آن كه خودشان خالق [خود] اند يا آسمان ها و زمين را آفريده اند حق اين است كه يقين نمى ورزند» .

«خداوند ، آفريدگار همه چيز است» .

«گفت : حق اين است كه پروردگارتان ، پروردگار آسمان و زمين است ؛ همو كه آنها را آفريده است و من بر اين [سخن ]گواهم» .

راجع : انعام : آيه ۱۴ ، يوسف : آيه ۱۰۱ ، فاطر : آيه ۱ ، زمر : آيه ۴۶ ، شورى : آيه ۱۱ .

حديث

۳۴۸۷.امام على عليه السلام :ستايش ، خداى را ... كه حدوث مخلوقاتش بر قديم بودنش و نيز بر وجودش دلالت دارد ... . با حدوث اشيا ، بر ازلى بودن خود ، و با نشانْ زدنِ ناتوانى بر اشيا ، بر توانايى خود ، و با فانى كردن آنها ـ كه ناگزير از آن اند ـ ، بر دوام خود ، گواهى گرفته است .

۳۴۸۸.امام على عليه السلام :ستايش ، خداى را كه به بندگانش سپاس گزارى خود را الهام كرد و آن را بر معرفت ربوبيت خويش سرشت ، خلقتش بر وجود او دلالت دارد و حدوث خلقتش بر ازليت او .

۳۴۸۹.امام على عليه السلام :... امّا احتجاج بر كسى كه حدوث [جهان] را انكار مى كند ، افزون بر آنچه گذشت ، اين است كه ما اين عالم در حركت را از نظر مدّت و موجودات خارجى و حركت ها و وجود و همه آنچه در آن است ، متناهى و محدود مى بينيم و نيز آنچه را از ديد ما نهان است ، نهايت دار مى يابيم ؛ ولى عقل را متعلّق به بى نهايت مى يابيم و اگر چنين نبود ، عقل ، دليلى براى فرق نهادن ميان آن دو موجود (نهايت دار و بى نهايت) نمى يافت .
و چاره اى نداريم كه اين موجود بى نهايت را معلوم و معقول و هميشگى و جاودان بدانيم و چنين ندانيم كه قوايش محدود، مورد تعلّق قدرت و تجزيه و بخش پذير است كه از اين ها نتيجه مى شود كه نهايت دار و بى نهايت مانند هم باشند . و چون اين براى ما ثابت شد ، براى عقل هاى ما ثابت مى گردد كه بى نهايت ، همان قديم ازلى است و چون يك قديم و يك حادث ثابت شد ، وجود قديمِ آفريدگار اشيا ، بى نياز از حادثى است كه خود پديد آورده و ساخته و پرداخته ، و به دليل عقلى براى ما اين درست مى آيد كه او پديدآورنده اشياست و خالقى جز او نيست . پس مبارك باد خداى پديدآورنده هر حادث ، سازنده هر ساخته و نخستين هستى بخش چيزها از هيچ !
و چون اين گزاره درست است كه من ، نمى توانم مانند خود را پديد آورم ، محال است كه مانند من ، مرا پديد آورده باشد . پس والا و بس والا باد پديدآورنده اشيا از آنچه ملحدان مى گويند !


دانش نامه عقايد اسلامي ج4
166

۴ / ۳

التفكّر في حُدوثِ العالَمِ

الكتاب

«أَمْ خُلِقُواْ مِنْ غَيْرِ شَىْ ءٍ أَمْ هُمُ الْخَــلِقُونَ * أَمْ خَلَقُواْ السَّمَـوَ تِ وَ الْأَرْضَ بَل لاَّ يُوقِنُونَ » . ۱

«اللَّهُ خَــلِقُ كُلِّ شَىْ ءٍ » . ۲

«قَالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ السَّمَـوَ تِ وَ الْأَرْضِ الَّذِى فَطَرَهُنَّ وَ أَنَا عَلَى ذَ لِكُم مِّنَ الشَّـهِدِينَ» . ۳

راجع : الأنعام : ۱۴ ، يوسف : ۱۰۱ ، فاطر : ۱ ، الزمر : ۴۶ ، الشورى : ۱۱ .

الحديث

۳۴۸۷.الإمام عليّ عليه السلام :الحَمدُ للّهِِ ... الدّالِّ عَلى قِدَمِهِ بِحُدوثِ خَلقِهِ ، وبِحُدوثِ خَلقِهِ عَلى وُجودِهِ . . . مُستَشهِدٌ بِحُدوثِ الأَشياءِ عَلى أَزَلِيَّتِهِ ، وبِما وَسَمَها بِهِ مِن العَجزِ عَلى قُدرَتِهِ ، وبِمَا اضطَرَّها إِلَيهِ مِنَ الفَناءِ عَلى دَوامِهِ . ۴

۳۴۸۸.عنه عليه السلام :الحَمدُ للّهِِ المُلهِمِ عِبادَهُ حَمدَهُ ، وفاطِرِهِم عَلى مَعرِفَةِ رُبوبِيَّتِهِ ، الدالِّ عَلى وُجودِهِ بِخَلقِهِ ، وبِحُدوثِ خَلقِهِ عَلى أَزَلِهِ . ۵

۳۴۸۹.عنه عليه السلام :أمّا الاِحتِجاجُ عَلى مَن أَنكَرَ الحُدوثَ مَعَ ما تَقَدَّمَ ، فَهُوَ أنّا لَمّا رَأَينا هذَا العالَمَ المُتَحَرِّكَ مُتَناهِيَةً أَزمانُهُ وأعيانُهُ وحَرَكاتُهُ وأَكوانُهُ ، وجَميعُ ما فيهِ ، ووَجَدنا ما غابَ عَنّا مِن ذلِكَ يَلحَقُهُ النِّهايَةُ ، ووَجَد[نَا ]العَقلَ يَتَعَلِّقُ بِما لا نِهايَةَ ، و لَولا ذلِكَ لَم يَجِدِ العَقلُ دَليلاً يُفَرِّقُ ما بَينَهُما ، ولَم يَكُن لَنا بُدٌّ مِن إِثباتِ ما لا نِهايَةَ لَهُ مَعلوما مَعقولاً أَبَدِيّا سَرمَدِيّا ، لَيسَ بِمَعلومٍ أنَّهُ مَقصورُ القُوى ، ولا مَقدورٌ ولا مُتَجَزِّئٌ ولا مُنقَسِمٌ ، فَوَجَبَ عِندَ ذلِكَ أن يَكونَ ما لا يَتَناهى مِثلَ ما يَتَناهى .
وإِذ قَد ثَبَتَ لَنا ذلِكَ ، فَقَد ثَبَتَ في عُقولِنا أنَّ ما لا يَتَناهى هُوَ القَديمُ الأَزَلِيُّ ، وإِذا ثَبَتَ شَيءٌ قَديمٌ وشَيءٌ مُحدَثٌ ، فَقَدِ استَغنَى القَديمُ الباري لِلأَشياءِ عَنِ المُحدَثِ الَّذي أَنشَأَهُ وبَرَأَهُ وأَحدَثَهُ ، وصَحَّ عِندَنا بِالحُجَّةِ العَقلِيَّةِ أنَّهُ المُحدِثُ لِلأَشياءِ ، وأنَّهُ لا خالِقَ إِلاّ هُوَ ، فَتَبارَكَ اللّهُ المُحدِثُ لِكُلِّ مُحدَثٍ ، الصّانِعُ لِكُلِّ مَصنوعٍ ، المُبتَدِعُ لِلأَشياءِ مِن غَيرِ شَيءٍ .
وإِذا صَحَّ أنّي لا أَقدِرُ أن أُحدِثَ مِثلِي استَحال أن يُحدِثَني مِثلي ، فَتَعالَى المُحدِثُ لِلأَشياءِ عَمّا يَقولُ المُلحِدونَ عُلُوّا كَبيرا . ۶

1.الطور : ۳۵ و ۳۶ .

2.الزمر : ۶۲ .

3.الأنبياء : ۵۶ .

4.نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۵ ، التوحيد : ص ۶۹ ح ۲۶ عن الهيثم بن عبد اللّه الرمّاني عن الإمام الرضا عن آبائه عنه عليهم السلام ، البلد الأمين : ص ۹۲ وفيهما ذيله من «مستشهد بحدوث» ، الاحتجاج : ج ۱ ص ۴۸۰ ح ۱۱۷ ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۲۲۱ ح ۲ .

5.الكافي : ج ۱ ص ۱۳۹ ح ۵ عن إسماعيل بن قتيبة عن الإمام الصادق عليه السلام ، التوحيد : ص ۵۶ ح ۱۴ عن فتح بن يزيد عن الإمام الرضا عليه السلام ، نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۲ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۵۷ ص ۱۶۶ ح ۱۰۵ .

6.بحار الأنوار : ج ۹۳ ص ۹۰ نقلاً عن رسالة النعماني .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج4
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 60432
صفحه از 604
پرینت  ارسال به