احتمال ديگر در ترجيح دانش بر عبادت ، اين است كه در احاديث مربوط به دانش و عبادت ، به خودى خود و بدون در نظر گرفتن احكام پنجگانه فقهى ، علم ذاتا بر عبادت ، مقدّم است و اين تقدّم، علل مختلفى مى تواند داشته باشد ؛ مانند اين كه عبادت بدون دانش ، ممكن نيست .
۲ . نقش سازنده عبادت در كنار دانش
در فصل هاى گذشته به نقش سازنده و بنيادى عبادات در پيدايش نور دانش و الهامات قلبى اشاره شد . ۱ همچنين تأكيد گرديد كه جوهر دانش در وجود انسان ، بدون عمل قابل دوام نيست . ۲ بنا بر اين ، هدفِ احاديثى كه دانش را بر عبادت ترجيح مى دهند ، تضعيف و يا انكار نقش سازنده عبادت در كنار دانش نيست ، بلكه تأكيد بر توأم ساختن عبادت با دانش و تحذير از عبادت جاهلانه است .
در بخش دهم خواهد آمد كه عبادت بدون آگاهى ، نه تنها ارزشى ندارد، بلكه خطرآفرين است . ۳
بنا بر اين ، احاديث اين فصل نمى توانند بهانه اى براى ترك عبادات ، حتّى عبادت هاى مستحب گردند .
نقل است كه روزى شخصى از محقّق بزرگ شيخ انصارى رحمه الله پرسيد : در تعارض ميان نافله شب و مطالعات علمى كدام يك مقدّم اند ؟
شيخ كه مى دانست او اهل قليان است و اين مسئله ، بهانه اى براى ترك نافله شب است ، در پاسخ فرمود : «چرا ميان نماز شب و مطالعه تعارض برقرار
