خداوند متعال ، در داستان موسى و خضر عليهماالسلام دانشمندان را ادب آموخته است ، بويژه آن جا كه موسى عليه السلام دانش را به خداى متعال احاله نداد ، آن جا كه از وى پرسيده شده : آيا كسى از تو داناتر پيدا مى شود؟ ^۱ و آنچه از آيات اشاره كننده به تواضع موسى عليه السلام ^۲ و عظمت خضر عليه السلام فهميده مى شود . ^۳
شهيد ثانى ، در جايى ديگر مى گويد :
چهل و هشت مسئله از مالك بن انس سؤال شد . وى در ۳۲ مورد گفت «نمى دانم» . ^۴
در روايت ديگرى آمده كه وى در پنجاه مسئله ، مورد پرسش قرار گرفت و حتّى به يكى از آنها پاسخ نداد ^۵ و همواره مى گفت : هر كس از مسئله اى پرسيده مى شود ، شايسته است كه پيش از پاسخ دادن ، خود را به بهشت و جهنّم عرضه كند و ببيند كه آيا راه رهايى دارد و آن گاه به پاسخ گفتن بپردازد . ^۶
روزى وى از مسئله اى مورد سؤال قرار گرفت و گفت : «نمى دانم» .
به او گفتند : اين مسئله آسانى است .
وى به خشم درآمد و گفت : هيچ چيز در دانش ، آسان نيست . آيا سخن خداى متعال

گوينده اش و تقوا و كمال شناخت اوست . و بى اطّلاعى وى نسبت به برخى مسائل نيز ، ضررى به اين شناخت نمى زند .
«نمى دانم» گفتن وى نيز حاكى از تقوا و اجتناب از گزافه گويى در فتوا و نشان از اين است كه آنچه پرسش شده ، از مسائل مشكل است .
تنها آن كس كه كم دانش و در دين بى تقواست ، «نمى دانم» را نمى گويد؛ زيرا مى ترسد كه [با گفتنِ آن ]از ديده مردم بيفتد و اين خود ، نادانىِ ديگرى است . مبادرت به پاسخ دادن در آنچه نمى داند ، او را دچار گناهى بزرگ مى سازد و نه تنها مانع پى بردن مردم به جهلش نمى شود ، بلكه نقطه ضعف وى را آشكار مى سازد و به موجب حديث قدسى «مَن أفسَد جوّانيّه أفسد اللّه عليه برّانيّه؛ ^۱ هركس درونش فاسد و تباه شود ، خداوند برونش را فاسد و تباه مى گردانَد» ، خداوند متعال ، گستاخى وى را در سخن گفتن [ نابه جا] در امر دين ، بر ملا خواهد ساخت .
پر واضح است كه چون ديده شود پژوهشگران ، در مواقع فراوانى مى گويند : «نمى دانم» و اين نگون بخت ، هرگز اين كلمه را بر زبان جارى نمى كند ، دانسته مى شود آنان بر دين و تقواى خود ، انديشناك اند ؛ امّا وى به جهت جهل و كمى بضاعت دينى خود ، گزافه مى بافد و سرانجام ، در همان جا فرو مى افتد كه از آن مى هراسد و سرانجام نيز متّصف به فساد نيّت و كج روشى مى شود . پيامبر ۹ مى فرمايد : «گرسنه سير نما ، مانند كسى است كه جامه باطل بر خود پوشيده است» . ^۲