خود درآمده است» . ۱
همچنين از ابن مسعود نقل شده است : اگر يكى از شما از آنچه نداند پرسش شود ، بايد بگويد : «نمى دانم»؛ كه [ اين پاسخ] يك سوم علم است . ۲
نيز ديگرى گفته است : «نمى دانم» يك سومِ دانش است . ۳
يكى از فضلا گفته است : دانشمند را سزاست كه براى ياران خويش «نمى دانم» ۴ را به ميراث نهد؛ يعنى آن قدر تكرارش كند تا بر آنها آسان شود و بدان خو بگيرند ، تا آن را هنگام نياز به كار برند . همچنين برخى ديگر گفته اند : «نمى دانم» را بياموز؛ زيرا چون گفتى : «نمى دانم» ، به تو مى آموزند تا بدانى و اگر گفتى : «مى دانم» ، از تو مى پرسند تا به جهل خويش آگاه شوى . ۵
بدان كه سخن دانشمند [ در گفتن ] «نمى دانم» ، منزلت وى را پايين نمى آورد؛ بلكه مايه رفعت و مزيد منزلتِ و عظمت وى در قلوب مردم مى گردد . اين ، تفضّلى از خداى متعال و پاداشى در برابر گردن گزاردن به حق و دليلى روشن بر بزرگى
1.اين سخن را در كتاب هاى غير روايى اهل سنّت مانند : البيان والتبيين ( : ص ۲۰۷) و إحياء علوم الدين ( : ج ۱ ص ۶۱) و صفة الفتوى ( : ص ۷) به ابن عبّاس و ابن مسعود و محمّد بن عجلان نسبت داده اند ؛ امّا در كتاب هاى روايى شيعه، آن را از امير مؤمنان دانسته اند (ر . ك : نهج البلاغة: حكمت ۸۵ ، غرر الحكم: ح ۸۸۳۵ ، بحار الأنوار: ج ۲ ص ۱۲۲ ح ۴۱).
2.تذكرة السامع : ص ۴۲ ، مجمع الزوائد : ج ۱ ص ۴۳۳ ح ۸۴۷ .
3.تذكرة السامع : ص ۴۲ .
4.تفسير القرطبى : ج ۱ ص ۲۸۶ ، الفقيه والمتفقّه : ج ۲ ص ۱۷۳ كه در آن آمده است : «عبداللّه بن يزيد ابن هرمز گفت : دانشمند را سزاست كه ...» .
5.قوت القلوب : ج ۱ ص ۹۶ ، أعلام الموقّعين : ج ۴ ص ۲۷۸ ، جامع بيان العلم : ج ۲ ص ۶۸ ، صفة الفتوى : ص ۹ . گوينده سخن ، ابو ذيّال است ، همان گونه كه در دو كتاب اخير آمده است .
