289
دانش نامه عقايد اسلامي ج3

۴ / ۴

سكوتآداب پاسخ دادن

۲۶۷۸.امام على عليه السلام :بسى سخن كه پاسخش خاموشى است .

۲۶۷۹.امام على عليه السلام :برخى سكوت ها از پاسخ دادن رساترند .

۲۶۸۰.امام على عليه السلامـ در سفارش به پسرش امام حسين عليه السلام ـ: آفرين ! آفرين بر دانشمندى كه در كارش جدّيت كند و از شبيخون مرگ بترسد ، پس آماده كند و فراهم آورد . اگر پرسيده شود ، خيرخواهى كند و اگر رهايش كنند ، خاموش ماند . سخنش درست و خاموشى اش بى آن كه از ناتوانى باشد ، خود ، گونه اى پاسخ است .

۲۶۸۱.امام على عليه السلام :پاسخ ندادن به نادان ، رساترين پاسخ به اوست .

۲۶۸۲.امام على عليه السلام :چون در برابر نادانْ بردبارى نمودى ، او را پاسخى گشاده (مُفصّل) داده اى .

۲۶۸۳.مصباح الشريعةـ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است ـ: با روى گرداندن و پاسخ ندادن با نادان روبه رو شو ، تا مردم ياورت شوند؛ زيرا هركس به نادان پاسخ دهد ، گويى هيزم بر آتش مى نهد .

۲۶۸۴.عيون أخبار الرضا عليه السلامـ به نقل از موسى بن محمّد محاربى از مردى كه نامش را گفت ـ: از امام رضا عليه السلام نقل شده كه مأمون به ايشان گفت : بهترين شعرى را كه درباره سكوت در برابر نادان و نكوهش نكردن دوست مى دانى ، برايم بخوان .
امام عليه السلام فرمود :

«دوستم مرا تنها مى گذارد و دور مى شود/
ولى من براى آن ، علّت هايى را در نظر مى آورم .

و چنين مى بينم كه اگر سرزنشش كنم ، وى را برانگيخته باشم/
پس سرزنش نكردنش را خود ، سرزنشى مى بينم .

و هرگاه گرفتار نادانى زورگو مى گردم/
كه كارى ناشدنى را درست مى پندارد .

در برابر او سكوت اختيار مى كنم كه بسا/
خاموش ماندن از پاسخ ، خود ، پاسخ است» .

مأمون گفت : اين [شعر] چه زيبا بود . چه كسى آن را سروده است؟
فرمود : «از برخى جوانان ماست» .


دانش نامه عقايد اسلامي ج3
288

۴ / ۴

السُّكوت

۲۶۷۸.الإمام عليّ عليه السلام :رُبَّ كَلامٍ جَوابُهُ السُّكوتُ. ۱

۲۶۷۹.عنه عليه السلام :إنَّ مِنَ السُّكوتِ ما هُوَ أبلَغُ مِنَ الجَوابِ. ۲

۲۶۸۰.عنه عليه السلامـ في وصيّته لإبنه الحسين عليه السلام ـ: بَخٍّ بَخٍّ لِعالِمٍ عَمِلَ فَجَدَّ ، وخافَ البَياتَ فَأَعَدَّ وَاستَعَدَّ، إن سُئِلَ نَصَحَ وإن تُرِكَ صَمَتَ ، كَلامُهُ صَوابٌ وسُكوتُهُ مِن غَيرِ عِيٍّ جَوابٌ. ۳

۲۶۸۱.عنه عليه السلام :تَركُ جَوابِ السَّفيهِ أبلَغُ جَوابِهِ. ۴

۲۶۸۲.عنه عليه السلام :إذا حَلُمتَ عَنِ الجاهِلِ فَقَد أوسَعتَهُ جَواباً. ۵

۲۶۸۳.مصباح الشريعةـ فيما نَسَبَهُ إلَى الإمامِ الصّادِقِ عليه السلام ـ: قابِلِ السَّفيهَ بِالإِعراضِ عَنهُ وتَركِ الجَوابِ يَكُنِ النّاسُ أنصارَكَ ، لِأَنَّهُ مَن جاوَبَ السَّفيهَ فَكَأَنَّهُ قَد وَضَعَ الحَطَبَ عَلَى النّارِ. ۶

۲۶۸۴.عيون أخبار الرضا عن موسى بن محمّد المحاربي عن رجل ذكر اسمه عن الإمام الرّضا عليه السلام :إنَّ المَأمونَ قالَ لَهُ : أنشِدني أحسَنَ ما رُوّيتَهُ فِي السُّكوتِ عَنِ الجاهِلِ وتَركِ عِتابِ الصَّديقِ .
فَقالَ عليه السلام :

إنّي لَيَهجُرُنِي الصَّديقُ تَجَنُّبًا
فَاُريهِ أنَّ لِهَجرِهِ أسبابا

وأراهُ إن عاتَبتُهُ أغرَيتُهُ
فَأَرى لَهُ تَركَ العِتابِ عِتابا

وإذا بُليتُ بِجاهِلٍ مُتَحَكِّمٍ
يَجِدُ المُحالَ مِنَ الاُمورِ صَوابا

أولَيتُهُ مِنِّي السُّكوتَ ، ورُبَّما
كانَ السُّكوتُ عَنِ الجَوابِ جَوابا

فَقالَ المَأمونُ : ما أحسَنَ هذا ! هذا مَن قالَهُ؟
فَقالَ : لِبَعضِ فِتيانِنا. ۷

1.غرر الحكم : ح ۵۳۰۳، عيون الحكم والمواعظ : ص ۲۶۶ ح ۴۸۵۳ .

2.سجع الحمام: ص ۱۱۸ ح ۳۹۱ نقلاً عن كتاب التمثيل والمحاضرة للثعالبي .

3.تحف العقول: ص ۹۱، بحارالأنوار : ج ۷۷ ح ۲۳۹ .

4.غرر الحكم : ح ۴۴۹۸، عيون الحكم والمواعظ : ص ۲۰۱ ح ۴۰۶۴ .

5.غرر الحكم : ح ۴۱۰۴، عيون الحكم والمواعظ : ص ۱۳۶ ح ۳۱۰۵ .

6.مصباح الشريعة : ص ۳۱۷، بحارالأنوار : ج ۷۱ ح ۴۲۲ ح ۶۱ .

7.عيون أخبار الرضا: ج ۲ ص ۱۷۴ ح ۱ ، العُدد القويّة : ص ۲۹۳ ح ۲۱ نحوه، بحارالأنوار : ج ۴۹ ص ۱۰۸ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج3
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 90576
صفحه از 551
پرینت  ارسال به