171
دانش نامه عقايد اسلامي ج3

۲۴۳۸.المعجم الأوسطـ به نقل از عبد اللّه بن مسعود ـ: مردى به خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت : مرا سفارش كن .
فرمود : «قيل و قال و فراوانى سؤال و تباه كردن مال را وا گذار» .

۲۴۳۹.امام على عليه السلام :فراوانى پرسش ، ملال مى آورد .

۲۴۴۰.امام كاظم عليه السلام :خداوند عز و جل از قيل و قال و تباه كردن مال و فراوانى سؤال ، نفرت دارد .

ر . ك : ص ۱۶۳ ح ۲۴۲۱ و ۴۵۵ ح ۳۱۴۰ ـ ۳۱۴۱ .

توضيحى درباره نكوهش بسيار پرسيدن

ممكن است خواننده اى بپرسد كه: در حديث شماره ۲۳۸۴ ، امام على عليه السلام توصيه به بسيار سؤال كردن كرد و فرمود : «دانش به دست نمى آيد ، جز با پنج چيز : نخستين آنها بسيار سؤال كردن است ...» . اين با احاديثى كه در مذمّت كثرت سؤال است ، چگونه جمع مى شود؟
در پاسخ مى گوييم : نيكويى زياد پرسيدن ، مشروط است به اين كه زيان بخش و يا براى درمانده كردن نباشد ؛ بلكه از آن، فايده اى حاصل آيد . از اين رو ، پرسش ، در صورتى كه يكى از شرط ها را نداشته باشد ، زشت و كثرت آن ، زشت تر خواهد بود . از اين جا مى توان نتيجه گرفت احاديثى كه جوينده دانش را به پرسش ترغيب مى كند ، ناظر به پرسش هايى است كه واجد شرايط سه گانه باشد و رواياتى كه از پرسش يا فراوانى پرسش باز مى دارد ، ناظر به پرسش هايى است كه فاقد اين شرط ها هستند و هيچ سودى در آنها نيست، همچنان كه علاّمه مجلسى در مرآة العقول به آن اشاره كرده است .

ر . ك : مرآة العقول : ج ۱ ص ۲۰۴ ،
مُنية المريد : ص ۲۵۷ (وظايف شاگرد / دوباره سؤال نكردنِ آنچه مى آموزد) .


دانش نامه عقايد اسلامي ج3
170

۲۴۳۸.المعجم الأوسط عن عبد اللّه بن مسعود :جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله فَقالَ : أوصِني .
فَقالَ : دَع قيلَ وقالَ ، وكَثرَةَ السُّؤالِ ، وإضاعَةَ المالِ. ۱

۲۴۳۹.الإمام عليّ عليه السلام :كَثرَةُ السُّؤالِ تورِثُ المَلالَ. ۲

۲۴۴۰.الإمام الكاظم عليه السلام :إنَّ اللّهَ عز و جل يُبغِضُ القيلَ وَالقالَ ، وإضاعَةَ المالِ ، وكَثرَةَ السُّؤالِ. ۳

راجع : ص ۱۶۲ ح ۲۴۲۱ و ۴۵۴ ح ۳۱۴۰ و ۴۵۴ ح ۳۱۴۱ .

تعليق :

إن قلتَ : قرأنا في الحديث ۲۳۸۴ المأثور عن الإمام عليّ عليه السلام أنّ «العلم لا يحصل إلاّ بخمسة أشياء ، أوّلها : بكثرة السؤال . . .» مع أنّنا نلاحظ في هذه الأحاديث ذمّا لكثرة السؤال ، فكيف يكون الجمع بينهما ؟
قلتُ : كثرة السؤال مشروطة بألاّ تكون مضرّة ، بل تكون مفيدة ، ولا تفضي إلى سأم المخاطَب وأذاه ، بل تؤدّي إلى زيادة العلم ، تكون ممدوحةً ، فإذا فُقد أحد الشروط ، فالسؤال قبيح وكثرته أقبح . من هنا ، فإنّ الأحاديث التي ترغّب المتعلّم في السؤال وكثرته محمولة على الأسئلة الحائزةِ الشروطَ الثلاثة . والأحاديث التي تنهى عن السؤال أو كثرته محمولة على الحالات التي لا يتوفّر فيها أحد الشروط ؛ ولكن يبدو أنّ القصد من النهي عن كثرة السؤال هنا هو طرح الأسئلة التي لا فائدة فيها ، كما ذكر العلاّمة المجلسيّ في «مرآة العقول» .

راجع : مرآة العقول : ج۱ ص۲۰۴ ، منية المريد : ص۲۵۷ (الآداب المختصّة بالمتعلّم : عدم تكرار سؤال ما يعلمه) .

1.المعجم الأوسط : ج ۱ ص ۱۶۶ ح ۵۱۸ ، تاريخ بغداد : ج ۱۰ ص ۱۹۳ وليس فيه ذيله .

2.غرر الحكم : ح ۷۰۹۴ ، عيون الحكم والمواعظ : ص ۳۸۹ ح ۶۵۸۵ .

3.الكافي : ج ۵ ص ۳۰۱ ح ۵ عن الوشّاء ، تحف العقول : ص ۴۴۳ ، بحارالأنوار : ج ۷۸ ص ۳۳۵ ح ۱۶ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج3
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 90568
صفحه از 551
پرینت  ارسال به