79
ماه خدا ج1

۰.شيطان در انسان جارى مى شود ، همچون جريان خون . پس با گرسنگى ، مجارى او را تنگ كنيد .

اين حديث ، به روشنى بر اين نكته دلالت دارد كه روزه به طور طبيعى ، مانع تسلّط شيطان بر انسان مى شود . زنجيرى كه روزه دارد ، نه تنها شيطان را به بند مى كشد ، بلكه كشش هاى نفْس امّاره را هم مهار مى كند ، آن را به اسارت در مى آورد و جلوى سلطه آن را بر انسان مى گيرد ، و به فرموده امير مؤمنان عليه السلام :

۰.نِعمَ العَونُ عَلى أسرِ النَّفسِ وَ كَسرِ عادَتِهَا التَّجَوُّعُ ؛ ۱

۰.گرسنگى ، چه خوب ياورى براى اسير كردن نفْس و شكستن عادت آن است!

بر اين اساس ، همه رواياتى كه در ستايش گرسنگى و نقش آن در خودسازى و تربيت نفْس ، وارد شده اند ، هدف آنها ايجاد مانع طبيعى در برابر سلطه شيطان بر انسان و نگهدارى انسان از كشش ها و اغواگرى هاى نفْس و نيز آزادسازى نيروهاى عقلى و شكوفاسازى استعدادهاى انسانى است ، آن گونه كه از اين دو روايت ـ كه از مجموعه احاديث اين گونه برگزيده ايم ـ روشن مى شود . ۲ پيامبر خدا فرمود :

۰.جاهِدوا أنفُسَكُم بِالجُوعِ وَ العَطَشِ ، فَإِنَّ الأجرَ فى ذلِكَ كَأَجرِ المُجاهِدِ فى سَبيلِ اللّهِ ؛ ۳

۰.به وسيله گرسنگى و تشنگى ، با نفس خويش جهاد كنيد ؛ چرا كه پاداش آن ، مثل پاداش جهادكننده در راه خداست .

۰.نيز فرمود :أحيوا قُلُوبَكُم بِقِلَّةِ الضِّحكِ وقِلَّةِ الشَّبَعِ ، وَ طَهِّروها بِالجُوعِ

1.عيون الحكم و المواعظ : ۴۹۴ ، غرر الحكم : ۹۹۴۴ .

2.براى آگاهى بيشتر از اين گونه روايات ، ر . ك : ص ۱۳۵ (بركات ميهمانى خدا / حكمت) و ص ۱۳۷ (تقرّب به خدا) و ص ۱۴۵ (بهشتى شدن) .

3.إحياء علوم الدين : ۳ / ۱۲۴ ؛ المحجّة البيضاء : ۵ / ۱۴۶ .


ماه خدا ج1
78

امّا در وراى اين نقش اغواگرانه اى كه شياطين در نظام آفرينش بازى مى كنند ، حكمتِ : شكوفايى استعدادهاى پنهانى انسان ، تربيت در حدّ انسان كامل ، و آماده ساختن او در سايه مقاومت در برابر اين لغزشگاه ها و فريب ها ، نهفته است .
اين ، در حالى است كه مرز سلطه شياطين بر انسان ، از حدّ تحريك و وسوسه فراتر نمى رود . از اين رو ، آنان انسان را به زشتى ها دعوت مى كنند؛ ليكن نمى توانند او را به ارتكاب زشتى ها وا دارند . ۱
با اين توضيح ، آنچه در اين مورد بايد بررسى شود ، دو مسئله است :
نخست . به بند كشيده شدن شياطين در ماه رمضان .
دوم . بررسى عوامل پنهان در وراى انجام دادن گناهان در اين ماه ، با آن كه شياطين در بندند و نقش گم راهگرانه ندارند .

علّت به بند كشيده شدن شياطين در ماه رمضان

تحليل و بررسى روايات دينى در موضوع به بند كشيده شدن شياطين و جلوگيرى از آنها در ماه رمضان ، دو علّت را نشان مى دهد ، با اين توضيح كه علّت دوم در طولِ علّت اوّل است :

۱ . طبيعت پيشگيرانه روزه

روزه به طور طبيعى ، زمينه اى را كه شيطان بر اساس آن ، انسان را به گم راهى مى كشاند ، از بين مى برد . به تعبير دقيق تر ، زنجيرى كه در ماه رمضان ، شيطان را به بند مى كشد، چيزى جز خودِ روزه نيست. از اين رو، در حديث پيامبر خدا آمده است:

۰.إنَّ الشَّيطانَ لَيَجرى مِنِ ابنِ آدَمَ مَجرَى الدَّمِ فَضَيِّـقوا مَجارِيَهُ بِالجُوعِ ؛ ۲

1.در قرآن آمده است : «چون كار داورى به پايان مى رسد ، شيطان مى گويد : خداوند به شما وعده راست داد . و من به شما وعده دادم ؛ امّا تخلّف كردم . من بر شما سلطه اى نداشتم ، جز آن كه شما را دعوت كردم . شما هم پذيرفتيد . پس مرا سرزنش نكنيد و خودتان را ملامت كنيد»(ابراهيم ، آيه ۲۲) .

2.إحياء علوم الدين : ۱ / ۳۴۷ ؛ المحجّة البيضاء : ۵ / ۱۴۸ ، عوالى اللئالى : ۱ / ۲۷۳ / ۹۷ و ص ۳۲۵ / ۶۶ ، بحار الأنوار : ۷۰ / ۴۲ . و نيز بدون جمله : « فضيّقوا مجاريه بالجوع» در منابع زير آمده است : صحيح البخارى : ۶ / ۲۶۲۴ / ۶۷۵۰ ، سنن ابن ماجة : ۱ / ۵۶۶ / ۱۷۷۹ ، مسند ابن حنبل : ۴ / ۳۱۳ / ۱۲۵۹۳ و ص ۵۶۸ / ۱۴۰۴۴ ، سنن الدارمى : ۲ / ۷۷۶ / ۲۶۸۰ .

  • نام منبع :
    ماه خدا ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همکاری: رسول افقی، ترجمه: جواد محدّثی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 69658
صفحه از 560
پرینت  ارسال به