كريمانه برخوردار مى گردند . برخى از احاديث رسيده در اين باب ، به شمارى از اين دستاوردها اشاره دارند . ^۱
سه . در پرتو دو نكته گذشته ، مى توان احاديث مربوط به زراندوزى را بدين شكل تفسير كرد:
يكم . احاديثى كه مال ذخيره شده را به طور مطلق ، زراندوخته مى شمارند ، در حقيقت ناظر به حقوق مالى واجب هستند . بدين ترتيب ، سرباز زدن از اداى اين حقوق ، حتّى به اندازه يك قيراط ، زراندوزى محسوب مى شود و فردى كه اين حقوق را ادا نكند ، مشمول آيه مزبور مى گردد .
دوم . احاديثى كه زراندوزى را درباره اموالى كه زكاتشان پرداخت نگردد ، صادق مى دانند ، ناظر به حقوق مالى واجب هستند ؛ زيرا هر گاه اين حقوق ادا گردند ، مشكلات اقتصادى جامعه حل خواهد شد . بنابراين ، ذخيره سازى ثروت براى كسى كه حقوق مالى واجب را ادا كند ، جايز است ؛ البته مادام كه به بنيان جامعه زيان نرساند و به اختلافات ژرف طبقاتى نينجامد . و اين غير از معنايى است كه كعب الاحبار در پاسخ به عثمان در نظر داشت ؛ آن گاه كه عثمان پرسيد: «رأى تو چيست درباره كسى كه زكات واجب مالش را پرداخته ؛ آيا باز هم وظيفه اى بر عهده او است؟» و او پاسخ داد: «نه! حتّى اگر خشتى از طلا و خشتى از نقره داشته باشد ، چيزى بر او واجب نيست» . ^۲
شك نيست كه اسلام چنين ثروت اندوزى فاحش و مال انباشتگى عظيمى را جايز نمى داند ، به ويژه اگر از بيت المال گرد آمده باشد . ^۳

أ . احاديث تعيين كننده مقدارهاى مختلف مانند ۶۰ شتر يا ۲۰۰۰ درهم يا ۱۲۰۰۰ درهم .
ب . حديثى كه به موجب آن ، مال افزون بر ۴۰۰۰ درهم كنز است ، خواه زكات آن ادا شده و خواه نشده باشد .
ج . احاديثى كه بنا به آن ها ، مقدارهاى گوناگونى براى مالى كه انسان مى تواند ذخيره كند ، نهاده شده است .
براى تبيين اين روايات ، بايد نكاتى را ذكر كنيم:
يك . بيش تر اين روايات از نظر سند ضعيفند و از اين رو ، نمى توان بدون تأييد مفاد آن ها با قرائن قطعى ، بدان ها استناد كرد .
دو . هر گاه اين روايات را در كنار احاديث ترسيم كننده حدود انفاق واجب و مستحب در اسلام قرار دهيم ، مى توانيم معناى زراندوزى را كه در آيه مورد بحث آمده ، دريابيم و اين ، خود ، در پرهيز از اين پديده خطرناك اقتصادى ـ اجتماعى نقشى بسزا دارد .
براى توضيح اين ديدگاه بايد توجه كرد كه قرآن كريم انفاق در راه خدا را مانع تراكم ثروت و مفاسد ناشى از آن مى داند و نيز بايد عنايت داشت كه بنا به ادله قطعى ، انفاق داراى دو قسم واجب و مستحب است . با نظر به اين قرينه كه در آيه مزبور ، سرباز زنندگان از انفاق به عذاب بيم داده شده اند ، مى توان گفت كه مراد ، انفاق واجب است . از همين جا مى توان دريافت كه هر گاه مردم حقوق مالى خود را ادا كنند ، مشكلات اقتصادى جامعه حل مى شود و پيامدهاى خطرناك همچون تراكم ثروت از ميان مى رود و زمينه بروز اختلافات طبقاتى فاحش برچيده مى شود و بدين سان ، همه مردم از سطح طبيعى زندگانى مرفه و