میشود، یا تاثیرپذیرفتن از نظر رایج در فلسفه در مورد غیر اختیاری بودن اعمال جوانحی است که به عنوان مبادی فعل اختیاری (عمل جوارحی) مطرح میشود.۱
نکته جالب توجه این‌که عمل جوانحی شرط عمل جوارحی است و برای این که فرد نماز بخواند، باید به نماز معتقد باشد و نیت قربه الی الله داشته باشد و اعتقاد و نیت، عمل جوانحی است.
همچنین توجه به این نکته نیز لازم است که کسانی که عمل جوانحی را اختیاری نمی‌دانند، نمی‌توانند عمل جوارحی را اختیاری بدانند، چون عمل جوانحی منشأ و علت عمل جوارحی است و وقتی آن اختیاری نباشد، این هم اختیاری نخواهد بود.۲
نتیجه این که اگر حجیّت خبر خاصّی با دلیل قطعی ثابت شد، اثرش این است که مؤدّای خبر پذیرفته و ایمان به آن ضروری میشود، هرچند مفید یقین نیست، زیرا به جهت دلیل قطعی که پشتوانه خبر است و به آن حجیت داده است مکلف به باور و ایمان به آن موظف میشود.
دو دلیل دیگر در کلمات شیخ طوسی وجود دارد که در ادامه نقل و نقد میشود، هرچند یکی از آنها نزدیک به دلیل سوم است که در مباحث قبل بررسی شد.
تحلیل و جمع‌بندی
پس از بیان دیدگاه‌ها و دلایل مُنکران خبر واحد و پاسخ‌هایی که به آنها داده شد؛ می‌توان دانست که اعتقادات به طور کلّی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف: مواردی که یقین در موضوع آن اخذ شده است که البته این اخذ، یا عقلی است و عقل حکم کرده که مثلاً باید به نبوت یقینی معتقد شد و یا نقلی است، مثل معاد که ادعا شده از آیات و احادیث استنباط میشود که خداوند اعتقاد به معاد یقینی را از مکلف خواسته است.
