در نتیجه، بحث قطع را هم می‌توان ذیل مباحث روش عقلی و هم مباحث روش نقلی مطرح نمود ولی به جهت تناسب با بحث ظنون که جزء مطالب روش نقلی است و در ادامه به آن پرداخته خواهد شد، در این جا بحث قطع مطرح می‌شود.

ویژگی‌های قطع

درباره قطع، ویژگی‌های متعددی بیان شده است که به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود و سپس مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت تا در پایان، به نظر درست در این مسأله اشاره شود.

الف _ کاشفیت از واقع (واقع نمایی)

بسیاری از علمای علم اصول نه تنها بر این ویژگی قطع تأکید نموده‌اند، بلکه کاشفیت را از ذاتیات قطع به شمار آورده‌اند و حتی عده‌ای فراتر از آن مدّعی شده‌اند که کاشفیّت عین قطع است.^۱
اما عده‌ای در مقابل، اشکالاتی وارد نموده‌اند که وجود قطع غیر مطابق با واقع یا به تعبیر دیگر همان جهل مرکب امری است غیر قابل انکار. بنابراین واقع نمایی نه تنها از ذاتیات قطع نیست، بلکه از لوازم ذاتی قطع نیز شمرده نمی‌شود.^۲ یعنی جهل مرکب یکی از مصادیق قطع است و حال آنکه در آن کاشفیتی مطرح نیست.
این اشکال درست به نظر می‌رسد یعنی در حقیقت، کاشفیّت قطع از واقع، کاشفیّت «روان شناختی» است و نزد قاطع است. به این معنا که شخص قاطع یقین دارد که واقعیت را می‌بیند، در حالی که ممکن است دچار جهل مرکب شده باشد و حتی خودش پس از مدتی به اشتباه خود پی برده و از آن باور دست بردارد.

ب _ حجیّت قطع

در مباحث مقدماتی به معانی حجیت اشاره شد، و گفته شد که قدر متیقن از معانی حجیّت، معذّریت و منجّزیت است. به این معنا که اگر مطابق با واقع بود مخالفت آن

این دیدگاه، درست خلاف دیدگاه رایج است که غالباً چنین تصور می‌شود که در مسائل اعتقادی خبر متواتر و قطعی بسیار اندک است و قرآن ظاهر و ظنّی الدلاله است. بنابراین بدون اثبات حجیّت ظن، عملاً توانائی ورود در مباحث اعتقادی وجود ندارد. این مطلب در فقه عملی نیز مطرح است، تا جایی که برخی یکی از دلایل حجیّت اخبار آحاد را دلیل انسداد دانسته‌اند.
امّا با توجه به مطالب ذکر شده _ دسته بندی متون، کلّ‌نگری و قرینه‌یابی _ می‌توان دریافت که مسائل اعتقادی به گونه‌ای دیگر است؛ زیرا از یک سو بسیاری از روایات جزء اخبار تعبّدی نیست و از طریق ارائه ادلّه‌ی قطعی در محتوای خود، برای ما ایجاد یقین می‌کنند و از سوی دیگر ابواب مختلف نسبت به محتوای یکدیگر مؤیّد بوده و در مجموع ما را به علم و یقین می‌رسانند.
در مباحث آتی به این مسأله اشاره خواهد شد که بسیاری از متکلّمان متقدم خبر واحد بدون قرینه را حجّت نمی‌دانستند امّا در اکثر موارد به دلیل وجود قرائن مختلف همچون کتاب‌های حدیثی که به تأیید امامان علیهم السلام رسیده بود و ذکر احادیث در کتاب‌های معتبر و نیز قرائن عقلی و مؤیدات نقلی ابواب دیگر، خبر واحد را مورد وثوق به قرائن می‌دانستند.

اعتبار قطع در عقاید

قطع، باوری است که در آن احتمال خطایی در نظر شخص باقی نمانده است.^۱ چنین چیزی ممکن است به واسطه عقل یا نقل حاصل شود. گاه عقل در صحّت گزاره‌ای خاص، احتمال خلاف نمی‌دهد و شخص خود را در مقام مشاهده واقع می‌یابد و گاه ممکن است ادله متنی به گونه‌ای باشد که انسان در استناد یا دلالت آن هیچ تردیدی را روا نبیند.