در نهایت می‌توان گفت که از منظر عقل و وحی، شرط دستیابی به بسیاری از معارف اعتقادی، رجوع به وحی و سنّت است. بر اساس این رویکرد به دین، سخن در کیفیّت هدایت‌گری وحی و نیز چگونگی استنباط معارف از متون دینی است.
فقیهان شیعه پس از محروم شدن از حضور معصومان علیهم السلام، بیش از پیش به ضرورت دستیابی به شیوه‌ای معتبر و منقح در استنباط فروع عملی از متون مقدس پی برده و در همین راستا، علم اصول فقه را بنیان نهادند. اما متکلّمان که خود را در مقابل مخالفان می‌دیدند و همّت اصلی را بر دفاع عقلانی از اصول دین و مذهب متمرکز ساخته بودند و از سوی دیگر بسیاری از مباحث اصول فقه عملی را مشترک با اصول فقه اعتقادی می‌دیدند، از بررسی اصول فقه اعتقادی و نیز معارف تفصیلی و فروع اعتقادی، بازماندند.
از این رو، بسیاری از مباحث اعتقادی، توصیفی و تکوینی موجود در متون دینی و نیز بسیاری از مباحث روش‌شناختی لازم برای استنباط این مسائل، توسط متکلمان بررسی نشده و در کتاب‌های کلامی نیامده است.
این مسأله نیز قابل توجه است که بسیاری از مباحث علم اصول فقه، در علم کلام نیز به کار می‌آید. از این دسته می‌توان برخی مباحث ادبی را که در ابتدای این علم مطرح می‌شود، همچون بحث وضع، استعمال، دلالت، حقیقت و مجاز و نیز بحث مفاهیم، عام و خاص، مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن، که از مباحث الفاظ به شمار می‌آیند، را نام برد. بسیاری از مباحث حجیّت نیز در زمره همین دسته است.
اما در مقابل، بسیاری از مباحث این علم همچون بحث اوامر و نواهی، تقسیمات واجب و اصول عملیه در کلام مطرح نیست و بسیاری دیگر از مباحث لازم برای علم کلام در اصول فقه طرح نشده است. بدین لحاظ، به نظر می‌رسد از مقدمات ضروری ایجادِ حوزه کلامی روش‌مند، طرح مباحث روش‌شناختی برای این علم است و هدف این نوشتار جلب توجه محققان محترم علم کلام به این مسأله و دعوت به پی‌گیری آن است.

در احادیث متعدّد نیز، قرآن به عنوان کتابی حاوی علم و اخبار هر آنچه در جهان رخ داده و خواهد داد، مطرح می‌شود، هرچند خِرَدهای آدمیان قادر به درک همه این علوم نیست^۱ و از این رو محتاج رجوع به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل‌بیت معصومش علیهم السلام هستند. از همین جاست حدیث ثقلین که مورد پذیرش فریقین است، راه نجات از گمراهی را تمسّک به قرآن و عترت معرفی می‌کند و این دو را از هم جدا ناپذیر می‌داند و اعتماد به اهل بیت علیهم السلام را، راه مطمئن وصول به حقایق قرآن اعلام می‌کند.^۲
در احادیث بسیاری نیز تصریح شده است که علوم مورد نیاز انسانها در نزد امامان معصوم علیهم السلام است و برای دستیابی به این علوم، باید به سخنان آنان رجوع کرده، در آن دقت و تأمّل نموده و سرانجام تسلیم فرمایش‌های آنها شد. همچنین به صراحت آمده است که هرکس چنین نکند و هدایت را از جای دیگری بخواهد، گمراه خواهد شد.^۳
علاوه بر این عقل نیز بر ضرورت و اهمیت مراجعه به نقل تأکید می‌نماید، زیرا پس از آنکه عقل، اصل وجود خدا و پیامبر او را اثبات کرد، حکم می‌کند که راه دستیابی به معارف حقیقی رجوع به وحی و سنّت است.
در واقع، نقش اصلی و اساسی دین، هدایت انسان و رساندن او به معارف حقیقی است و این تلقّی که دین، شریعتی است که فقط بیانگر احکام و قوانین عملی بوده و معارف اعتقادی را به خود انسان واگذار کرده و عقل به تنهایی توان کشف حقایق را دارد، برخلاف نصوص دینی و حتی حکم عقل است.
در طول تاریخ نیز، انسان‌ها بدون دین، در غالب مسائل اعتقادی در گمراهی به سر برده‌اند و تشتّت آرا بر آن‌ها حاکم بوده و شکاکیّت، آخرین نتیجه‌ای بود که در هر دوره فکری، عاید متفکران شده است.^۴