چنین عزمی کشف میشود که ندامت از گناه نیز در وی محقق نشده است و در واقع توبه از وی سر نزده است.۱
۴. روش ذکر لوازم
یکی دیگر از روش‌های توضیح یک نظریه استفاده از روش ذکر لوازم است. با روشن شدن لوازم و پیامدهای نظری یک اعتقاد فهم آن اعتقاد نیز کامل‌تر و گسترده‌تر میشود. برای مثال اگر علم به این مطلب وجود داشته باشدکه لازمه ایمان، عمل است و لازمه اسلام، عمل نیست، این لازمه به درک درست مفهوم ایمان کمک می‌کند. به عبارت دیگر هر چند ایمان و اسلام هر دو اعتقاد هستند اما اعتقاد ایمانی در درجه‌ای قرار دارد که عمل را به دنبال دارد و اگر چنین لازمه‌ای وجود نداشت اعتقاد شخص در حد اسلام است نه ایمان. از این رو در احادیث در تبیین ایمان گذشته از ذکر اساس ایمان که معرفت قلبی است به آثار آن که اقرار لسانی و عمل ارکانی است اشاره شده است و گفته شده «الْإِیمَانُ هُوَ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَان».۲
یا در برخی از روایات وقتی می‌خواهند تبیین کنند که خداوند قابل رؤیت به چشم نیست به ذکر لوازم آن اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: اگر دیدگان او را بینند علم‌شان به او احاطه کرده و مورد دریافت او واقع شده است.۳ با ذکر لازمه رؤیت به راحتی می‌توان از عدم امکان دیدن خداوند به چشم تبیین روشنی ارائه کرد و یا با بیان لازمه دیدن و جسم بودن می‌توان مسأله را تبیین نمود.
۵. روش ذکر احتمالات و انتخاب احتمال درست
وجود احتمالات مختلف در یک آموزه کلامی یا مفردات آن، گاه در امر تبیین مشکل ساز میشود. از این رو، متکلم برای انجام عمل تبیین باید در این موارد معنای صحیح را از میان معانی نادرست جدا کند تا بتواند به امر تبیین دست بیابد. در اکثر مباحث کلامی
