پروردگار این کعبه، به پروردگار این ساختمان قسم، اگر من با موسی و خضر می‌بودم به آنها خبر می‌دادم که من از آنها داناترم و چیزی را که نزد آنها نبود، به ایشان گزارش می‌دادم، زیرا به موسی و خضر علیهم السلام علم آنچه گذشته و واقع شده، عطا شده بود، ولی علم آنچه تا روز قیامت واقع می‌شود، عطا نشده‌بود، لیکن ما از راه وراثت آن علم را از رسول ‌خدا‌ صلی الله علیه و آله بدست‌آورده‌ایم.^۱
و یا در روایتی سدیر نقل می‌کند که با ابوبصیر و یحیای بزار و داود بن کثیر در مجلس نشسته بودیم که امام صادق علیه السلام با حالت خشم وارد شد، چون در مسند خویش قرار گرفت فرمود: شگفتا از مردمی که گمان می‌کنند ما غیب میدانیم!! کسی جز خدای عزوجل غیب نمیداند. من می‌خواستم فلان کنیزم را بزنم، او از من گریخت و من ندانستم که در کدام اطاق منزل پنهان شده است.
چون حضرت از مجلس برخاست و به منزلش رفت، من و ابو بصیر و میسر، خدمتش رفتیم و عرض کردیم: قربانت گردیم، آنچه در باره کنیزت فرمودی، شنیدیم و ما می‌دانیم که شما علم زیادی دارید و علم غیب را بشما نسبت ندهیم [؟] فرمود: ای سدیر! مگر تو قرآن را نمی‌خوانی؟ عرض کردم: چرا، فرمود: در آنچه از کتاب خدای خوانده‌ای؟ این آیه (قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُک)^۲ را دیده‌ای؟ «مردی که به کتاب دانشی داشت؛ گفت: من آن را پیش از آنکه چشم بهم زنی نزد تو آورم» عرض کردم: قربانت گردم، این آیه را خوانده‌ام. فرمود: آن مرد را شناختی و فهمیدی چه اندازه از علم کتاب نزد او بود؟ عرض کردم: شما به من خبر دهید. فرمود: به اندازه یک قطره آب نسبت به دریای اخضر عرض کردم: قربانت گردم، چه کم! فرمود: ای سدیر! چه بسیار است آن مقداری که خدای عزوجل نسبت داده است به علمی که اکنون به تو خبر می‌دهم.
ای سدیر! باز در آنچه از کتاب خدای عزوجل خوانده‌ای این آیه (قُلْ کَفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب)^۳ را دیده‌ای؟ «بگو (ای محمد) گواه بودن خدا و کسی

وضعیت تا زمان متوکل ادامه داشت. در زمان متوکل وضعیت بر عکس شد و معتزله و طرفداران حدوث قرآن تحت تعقیب قرار گرفتند. در چنین شرایطی وقتی از امامان معصوم علیهم السلام در خصوص حدوث و قدم قرآن پرسش می‌شد ایشان به گونه‌ای پاسخ می‌دادند که شیعه در این فتنه گرفتار نشود. در اکثر پاسخهای امامان معصوم علیهم السلام آمده که در مورد قرآن، ما واژه‌های خالق و مخلوق را نمی‌پسندیم، بلکه قرآن را کلام خدا می‌دانیم.^۱
در نامه امام رضا علیه السلام به شیعیان بغداد ابتدا امام دعا می‌کند که خداوند شیعه را از فتنه حفظ کند، آنگاه شیعه را از جدال در قرآن نهی می‌کند و سپس می‌فرماید:
لیس الخالق إلا الله عز و جل و ما سواه مخلوق و القرآن کلام الله لا تجعل له إسماً من عندک.^۲خالق فقط خداوند است و غیر خدا مخلوق‌اند و قرآن کلام خداست و از پیش خودت اسمی برای قرآن قرار نده.
از این نامه روشن است که امام علیه السلام ضمن این که ما سوی الله از جمله قرآن را مخلوق می‌داند اما واژه مخلوق را بر قرآن اطلاق نمی‌کند. به نظر می‌رسد دلیل اصلی این کار مصون نگه داشتن شیعه از فتنه رایج است. البته شیخ صدوق دلیل دیگری نیز ذکر می‌کند.^۳
یکی از مصادیق توجه به زمان و مکان، مسأله تقیه است. گاهی ائمه علیهم السلام برای تبیین حکمی یا مطلبی ابتدا به یاران خود دستور می‌دادند از نبودن جاسوسی میانشان مطمئن باشند تا حکم را برای آنها بیان کنند که خود یکی از مصادیق بارز همین شرط است.
سیف تمار می‌گوید: با جماعتی از شیعیان در حجر اسماعیل خدمت امام صادق علیه السلام بودیم، حضرت فرمود: آیا جاسوسی مراقب ماست؟ ما براست و چپ نگاه کردیم و کسی را ندیدیم، عرض کردیم، جاسوسی وجود ندارد، حضرت سه مرتبه فرمود: به