ب: بعضی اعتقادات حتماً باید با عقل ثابت شود و اصلاً با نقل قابل تحصیل نیست و برخی دیگر مواردی است که هم می‌توان از عقل استفاده کرد و هم از نقل، مثل اصل اعتقاد به معاد.
در مورد نوع اول، به طور قطع می‌توان گفت که متون مربوط به آن، متون تعبّدی نیست مانند آیات و احادیثی که به اثبات خدا می‌پردازد. ولی درباره دسته دوم، متون هم می‌توانند تعبّدی باشند هم غیر تعبّدی. مانند آیات و احادیث مربوط به معاد.
ج: تقسیم دیگر این که اعتقادات را به این اعتبار که در قرآن و سنّت به عنوان اصل و اساس بیان شده و یا نشده به دو دسته تقسیم کرده‌اند. عقایدی که به عنوان اصل و اساس بیان شده، مثل توحید، عدل، ولایت، امامت و موارد دیگر چنین تعابیری درباره آنها نداریم. به عنوان نمونه در احادیث آمده است:
انّ اساسَ الدین التوحید و العدل.^۱
یا در برخی احادیث دیگر آمده است:
أساسُ الاسلامِ حُبّنا اهلِ البَیت.^۲
این تعابیر حاکی از اهمیت این عقاید و نیز زیر بنا بودن آنها برای دیگر عقاید می‌باشد. برای مثال آموزه توحید در تفسیر دیگر صفات حضرت باری تعالی و حتی ترسیم حیات انسانی و اجتماعی اسلام نقش اساسی دارد. یا آموزه عدل در تفسیر چگونگی تعامل خداوند و انسان و مباحثی چون معاد، جبر و اختیار، قضا و قدر، سعادت و شقاوت مؤثر است. همچنین امامت و ولایت در تفسیر همه اعتقادات حتی خداشناسی نقش ایفا می‌کند.
د: عقایدی که از ضروریات دین یا مذهب است و عقایدی که جزو ضروریات نیست. برخی عقاید به گونه‌ای روشن است که همه پیروان یک دین و مذهب به آن اعتقاد دارند و هرکس به آن دین و متون مربوط به آن مراجعه کند به صورت قطعی آن عقیده را در آن دین خواهد یافت، ولی برخی عقاید چنین روشن نیست.

بر قلب چیزی غیر از آنچه بر گوش واجب است، واجب شده است و بر گوش چیزی غیر از آنچه بر چشمان واجب است، واجب شده است...؛ اما ایمانی که بر قلب واجب شده است (عمل قلب)، اقرار، معرفت، پیمان، رضا و... است. این اقرار و معرفت همان است که خدا بر قلب واجب کرده و این‌ها عمل قلب است... .
انسان در هر دو عمل جوارحی و جوانحی آزادی دارد. همان گونه که می‌تواند نماز بخواند یا نخواند، می‌تواند پس از شناخت خدا در مقابل او تسلیم شود یا تسلیم نشود و او را انکار کند. در احادیث آمده است:
یُسأل السَّمعُ عَمّا سَمِعَ و البَصَرُعمّا نظَر الیه و الفؤاد عَمّا عقد علیه.^۱از گوش درباره آنچه شنیده است پرسش می‌شود، از چشم درباره آنچه بدان نگاه کرده سؤال می‌شود و از قلب درباره آنچه به آن معتقد شده و خود را به آن پیوند زده پرسیده می‌شود.
باید توجه داشت که بسیاری از اعتقادات، بلکه همه آنها، در ظهور اعمال جوارحی نقش و تأثیر دارند. بالاتر این‌که پیش فرض احکام عملی، ایمان به خدا و رسول اوست. از سوی دیگر گرچه منظور اصلی در احکام عملی، عمل جوارحی است، اما قلباً نیز لازم است این احکام را تصدیق کرده و از انکار آن خودداری ورزیم.
از سوی دیگر، معرفت اعتقادی نیز دارای اقسام و درجاتی است و تقسیم بندی‌های مختلفی با ملاک‌های متفاوت در سیر مباحث کلامی صورت پذیرفته که هرکدام حاوی نکات قابل تأملی است. به طور مختصر به برخی از این تقسیمات اشاره می‌شود:
الف: در یک تقسیم دوگانه گفته می‌شود که در برخی مباحث اعتقادی عقلاً یا نقلاً، یقین لازم است و بعضی دیگر می‌تواند این‌گونه نباشد. به عبارت دیگر در موضوع برخی اعتقادات یقین اخذ شده است و دسته‌ای دیگر چنین نیست و در آنها می‌توان از ظن معتبر نیز بهره جست.